МУЗЕЙ-ҚОРЫҚТАР

Абайдың «Жидебай-Бөрілі» мемлекеттік тарихи-мәдени және әдеби-мемориалдық қорық-музейі — Қазақстандағы тұңғыш әдеби-мемориалдық музей әрі еліміздегі ең ірі музейлердің бірі.

Ортағасырлық Отырар — қала мәдениетінің таңғажайып дамуын көрсететін ерекше тарихи үлгі. Қалада қолөнер қарқынды дамып, сауда-саттық өркендеді, ерекше сәулеттік нысандар салынды. Мұнда бірегей монша кешені, бай кітапхана және көне кәріз жүйесі жұмыс істеген.

Сарайшық қаласы Алтын Орданың гүлденген дәуірінде, Жайық өзенінің аңғарында, Батыс пен Шығысты, Оңтүстік пен Солтүстікті жалғаған су және құрлық жолдарының тоғысында пайда болған. Шаһар Ұлы Жібек жолының солтүстік тармағында орналасып, стратегиялық маңызы зор, көшпелі империяның ең ірі қалаларының біріне айналды.

«Таңбалы» мемлекеттік тарихи-мәдени және табиғи музей-қорығы Алматыдан солтүстік-батысқа қарай 170 шақырым жерде, Аңырақай тауларында орналасқан. Музей-қорық аумағында жартастағы таңбалардан бөлек, хронологиялық ұзақтығы 3000-4000 жылмен өлшенетін қорымдар мен құрбандық шалынған орындар бар. Ескерткіш ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік мұра тізіміне енген.

«Ежелгі Тараз ескерткіштері» мемлекеттік тарихи-мәдени және музей-қорығы Жамбыл облысы, Тараз қаласының аумағында орналасқан. Музей қорында түрлі дәуірлер мен халықтар мәдениетіне жататын тиындар топтамасы, білезіктер, сырғалар, жапсырмалар және Қарахан кезеңіндегі металл құймалары (XI-XII ғғ.) бар. Қорық құрамына Тараз, Мерке, Түймекент сияқты ауқымды археологиялық ескерткіштер, тұрақтар, елді мекендер мен қалашықтар кіреді.

«Ұлытау» ұлттық тарихи-мәдени және табиғи музей-қорығы Жезқазған қаласынан солтүстік-батысқа қарай 130 шақырым жерде орналасқан. 1990 жылы 29 қарашада құрылған қорық аумағында Алаша хан мен Жошы хан кесенелері, Едіге мен Тоқтамыс қабірлері, Домбауылдың жұмбақ киелі орны, Теректі әулиенің ғибадатханасы, үңгір суреттерінің көптеген кешендері мен тарихи дәуірлердің басқа да ескерткіштері бар.

Шығыс Қазақстан облысы, Катонқарағай ауданының Берел ауылы маңында орналасқан «Берел» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы 2008 жылғы 4 шілдеде ашылды. Сақ дәуірінен жеткен тарихи-археологиялық ескерткіш Қазақстанның жалпыұлттық қасиетті нысандары тізіміне енгізілген.

Бозоқ VII–IX және XVI–XVII ғасырларда ежелгі түріктердің қасиетті жері ретінде қалыптасып, кейін егіншілікпен, балық аулаумен және керуен саудасын басқарумен айналысқан қыпшақтардың ордасына айналды. Бозоқ қалашығының қарқынды дамуы қыпшақ дәуіріне сәйкес келеді.

«Ботай» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы Шортанды маңында, Астана–Бурабай тас жолының бойында орналасқан. Ол Қазақстан Республикасы Үкіметінің 2018 жылғы 30 наурыздағы №150 қаулысы негізінде құрылған.

«Әзірет Сұлтан» мемлекеттік тарихи-мәдени музей-қорығы ислам дінінің көрнекті насихаттаушысы, «Түркістан пірі» атанған ғұлама Қожа Ахмет Ясауи (Әзірет Сұлтан) құрметіне арнап, XIV ғасырдың соңында Әмір Темірдің бұйрығымен салынған кесене негізінде, 1978 жылдың 30 қыркүйегінде Түркістан қаласында музей ретінде ашылған.

1970 жылы археолог Бекмұханбет Нұрмұханбетов ұзақ мерзімді зерттеу жұмыстарының нәтижесінде Есік қаласының маңынан сақ ханзадасы – әйгілі «Алтын адамды» тапты. Содан бері бұл құнды жәдігер Қазақстанның мәдени және рухани игілігіне айналды.

1993 жылғы 26 мамырда осы тарихи орында «Ордабасы» ұлттық тарихи-мәдени қорығы құрылды. Қорық Ордабасы тарихи қорымының, сондай-ақ осы аймақтағы кешенді және жеке археологиялық, сәулеттік ескерткіштердің негізінде ұйымдастырылды.