ҚАЗАҚСТАНҒА ҚОШ КЕЛДІҢІЗ!

Жуырда Қазақстан Республикасының Ұлттық музейінде этнографияның екінші залы салтанатты түрде ашылды. Бұл жаңа кеңістік - қазақ халқының тұрмысы мен қолөнерін, көп ғасырлық дәстүрі мен өмір салтын танытатын ерекше орын. Бұл оқиға мәдениеттің тек өткеннің мұрасы емес, бүгінгі өмірдің де тірі тынысы екенін еске салды.Қазір ұлттық киім бұрынғыдай тек тарихтың жәдігері емес, өзіндік болмысты танытудың, мәдениетаралық байланыс орнатудың және жаппай сәннің біркелкілігіне қарсы тұрудың құралына айналды. Көптеген жастар этномәдени бастауларға бет бұрып, дәстүрдің терең мәнін ашып, оны заманауи стильдің бөлігіне айналдырып келеді.Қазіргі мәдени ортада ұлттық стиль өзін-өзі танытудың тіліне, ұлттық болмысты айқындайтын белгілердің біріне және ұрпақтар арасын жалғайтын көпірге айналып отыр. Бүгінгі жастар этнобағдардан шабыт алып, рухани қуат пен даралықтың бастауларын сол жерден іздейді. Этностиль бүгінде нағыз қайта өрлеу кезеңін бастан кешіріп, дәстүр мен заманауилықты, ата-баба рухы мен жаңа буынның серпінін тоғыстырып тұр.Этнодизайнерлер қауымдастығының өкілдері де атап өткендей, жастар қазір ұлттық нақыштағы бұйымдарды күнделікті киіммен шебер үйлестіріп, образдарын ерекше етеді. Көрмелер мен жәрмеңкелерде этношопперлер, шапандар мен бас киімдер үлкен сұранысқа ие.Ал альфа буын өкілдері үшін ұлттық нақыш - өз талғамын, дүниетанымын және ой еркіндігін білдірудің бір жолы.Айта кету керек, ұлттық киімге деген қызығушылық - өткінші сән емес, қоғамда жүріп жатқан терең мәдени үдерістің көрінісі. Қазақстан халқы өз тамырына қайта оралып, мәдени мұрасын заманауи көзқараспен қайта пайымдап келеді. Глобализация дәуірінде өскен жастар жаппай сәннің бірсарындылығынан жалығып, ұлттық эстетикадан өз ерекшелігін табуда.- Этностиль ешқашан мүлде жоғалып кеткен жоқ, - дейді «Dala» этнобрендінің авторы Жанна Мәлікова. Тек қоғам айналасындағы құбылыстардан терең мағына, рухани мән іздей бастаған шақ туды.Жанна Мәлікованың айтуынша, глобализацияның шегіне жетуі мәдени бұрылыс кезеңіне айналды. Адамдар шындыққа, түп-тамыры бар, тарихы мен жадын сақтаған заттарға бет бұрды. Этномотивтер – сол ішкі рухани оянудың айнасы іспетті.Қазіргі этнодизайнерлер ұлттық киімнің элементтерін күнделікті сәнге үйлестіре біледі. Бұрын камзол мен шапанға тән өрнектер мен маталар бүгінде пальто, худи, сөмке мен түрлі аксессуарлардан орын тапқан.- Маңыздысы мұның барлығы табиғи көрінсін. Киім сахналық емес, өмірдің бір бөлігі болуы қажет. Этнодеталь заманауи үлгіге еніп, өз болмысын жоғалтпауы тиіс, - дейді дизайнер.Осылайша жаңа эстетика қалыптасуда: жібек пен жүн дениммен үндесіп, көне өрнек неон реңктерімен жарасады; ежелгі символдар көше еркіндігімен тіл табысады. Бұл дәуірлер қақтығысы емес - өткен мен бүгіннің жарасымды сұхбаты.Сол себепті этностиль жастарға ерекше жақын - ол олардың тілімен сөйлейді.Этнокөрмелер мен фестивальдерде бүгінде ұлттық өрнегі бар киімдерді мақтанышпен киіп жүрген жасөспірімдер мен альфа буын өкілдерін жиі кездестіруге болады. Олар үшін бұл сән қуалау емес, өз болмысын танытудың, құндылығы мен дүниетанымын білдірудің тәсілі.- Қазір этностильдің қайта өрлеу кезеңі жүріп жатыр, - дейді Жанна Мәлікова. Әркім, әсіресе жастар, өз тамырын, этникалық тегін айқындағысы келеді. Бұрын мұндай ұмтылыс байқалмайтын, ал бүгінде біз ұлттық киіммен бірге тілдің, мәдениеттің, сананың жаңғыруын да көріп отырмыз.Мәлікованың айтуынша, бүгінгі жастар біреуге ұнауға тырыспайды. Олар өз болмысын сақтауға ұмтылады. Этноэстетикаға бет бұрулары - өзін-өзі таныту мен мәдени еркіндікке деген ішкі қажеттіліктен туындап отыр.- Жастардың этномәдениетке қызығушылығының артуы мені шын қуантады. Себебі дәл осы буын жаңа мағыналар қалыптастырып, қоғамдағы өзгерістерге серпін беріп, өз дәуірінің үнін айқындап келеді. Олар бейтарап жаһандық сәнге сіңіп кеткісі келмейді, керісінше өз тамырынан қуат іздейді. Сондықтан этностиль олар үшін жай сән емес - саналы таңдау, өз мәдениетін заманауи тілде жеткізудің жолы, - дейді Жанна Мәлікова.Алайда этностильдің жаңғыруы шабытпен қатар жауапкершілік те жүктейді. Этносән үстірт ағымға айналып кетпеуі үшін тарих пен дәстүрдің қасиетті мәнін құрметтеу маңызды.- Дизайнерлер ұлттық ою-өрнек пен киім элементтерін қазіргі сәнге енгізгенде, олардың астарында терең мағына жатқанын түсінуі керек. Өрнек - жай сурет емес, ол әулеттің шежіресі, өмір философиясы, дүниетаным көрінісі. Осы мән жоғалса, мұра мәнсіз әшекейге айналып кетеді, - дейді этностилист.Жаннаның айтуынша, этномәдениеттің шынайы жаңғыруы - көшіру емес, ойлы жалғастыру. Әрбір шешім өткенге деген құрмет пен түсініктен туындауы керек. Оның пікірінше, этностильге деген шынайы қызығушылықтың түбінде сән емес, мәдениетке, тарихқа және өз тамырына деген сүйіспеншілік жатыр.- Этностильге қызығушылық сәнге еліктеуден емес, саналы түсініктен басталса деймін. Себебі әрбір оюдың өз тарихы, философиясы, қасиетті мәні бар. Әр тігіс, әр түс - өзіндік белгі. Мұны түсінген адам үшін киім жай әшекей емес, өз тегіне деген құрмет пен сүйіспеншіліктің нышанына айналады, - дейді Жанна Мәлікова.Қорытындылай айтқанда, этностиль - өткенге оралу емес, болашаққа қарай қадам. Бұл - сананың өсу жолы, мұнда сән мәдени жадтың бір бөлшегіне айналып, киім адамның өз тегін, өз орнын сезіну құралына айналады.Бүгінгі жастар этностильді сыртқы әсер үшін емес, ішкі үйлесім үшін таңдайды. Мүмкін, жаңа буынның ең басты ерекшелігі де осы шығар: олар мәдениетті жай киіп жүрмейді, соның ішінде өмір сүреді.