Мәдени кодты сақтау: Қазақстан халқы Ассамблеясының рөлі және этномәдени дамудың жаңа келешегі
«Бірлік пен ынтымақ басты құндылығымыз әрі мемлекеттік саясаттың бұлжымас бағдары болып қала береді», - Қазақстан Республикасының Президенті Қасым-Жомарт Тоқаев.Қазақстан халқы Ассамблеясының отыз жылдық мерейтойы тек мерекелік іс-шаралардың ғана емес, сонымен қатар елдің этносаралық келісімді нығайту жолындағы жетістіктерін терең саралаудың да маңызды кезеңіне айналды.Бүгінде ұлттық бірегейлік пен мәдени кодты сақтау мәселелері алдыңғы орынға шыққан тұста, Ассамблея дәстүр мен заманауи этномәдени басқару тәсілдерін үйлестірген бірегей үлгіні көрсетіп отыр.Осы мәселелер қыркүйек айының соңында Астана қаласындағы Достық үйінде өткен «ҚХА-ның 30 жылдығы: қазақстандық этносаралық толеранттылық моделінің тәжірибесі мен даму болашағы» атты жалпыұлттық ғылыми-тәжірибелік конференцияда кеңінен талқыланды.Форумға мемлекеттік органдардың өкілдері, Қазақстан халқы Ассамблеясының мүшелері, сондай-ақ отандық және шетелдік ғалымдар қатысты. Іс-шара бірлікті нығайту бағытындағы жұмыстарды қорытындылап, алдағы даму басымдықтарын айқындауға арналған маңызды диалог алаңына айналды.Мемлекеттік құрылым өкілдері атап өткендей, этносаралық саясаттың болашағы ғылыми-зерттеу базасын дамыту мен қоғамдық өзара іс-қимылдың инновациялық формаларын енгізуге тікелей байланысты. Бұл бағытта басты рөл, сөзсіз, Қазақстан халқы Ассамблеясына тиесілі.ҚХА – мәдени кодтың сақтаушысы1995 жылы құрылған Қазақстан халқы Ассамблеясы өзінің басты мақсаты ретінде этносаралық келісімді нығайтуды және елдегі барлық этностардың тең құқықтарын қамтамасыз етуді айқындаған болатын.Бүгінде Қазақстанда 130-дан астам этнос пен ұлт өкілдері тату-тәтті өмір сүріп, өздерінің тілі мен мәдениетін, дәстүрі мен салт-санасын ұқыппен сақтап келеді.Ассамблея этномәдени бірлестіктердің өз мүдделерін таныстырып қана қоймай, мемлекеттік шешімдерді әзірлеу мен қабылдау үдерісіне де белсенді қатысуына мүмкіндік беретін ашық диалог алаңына айналды.ҚХА атынан сайланған депутаттар Мәжіліс құрамында жұмыс істейді, ал өңірлердегі Достық үйлері ел ішіндегі мәдени дипломатияның орталықтары ретінде қызмет атқарып, этностар арасындағы өзара түсіністік пен ынтымақтастықты нығайтып отыр.Отыз жыл ішінде Қазақстан халқы Ассамблеясы қоғамдық келісім мен елдің мәдени кодын сақтаудағы маңызды әлеуметтік институт ретінде толық мойындалды.Жаһандану және көші-қон үдерістері үдей түскен қазіргі кезеңде Ассамблея ұлттық мәдениеттер мен тілдерді жүйелі түрде қолдау арқылы ел ішіндегі тұрақтылықты нығайтуға, сондай-ақ бірыңғай қазақстандық азаматтық бірегейлікті қалыптастыруға айрықша үлес қосып келеді.Заманауи бағыттар мен жаңа бастамаларМерейтой жылы Ассамблеяның бір орында тұрмай, уақыт талабына сай белсенді түрде бейімделіп келе жатқанын көрсетті. Екі мыңнан астам іс-шара, «Инклюзивті Ассамблея», «50 жас көшбасшы», «Елтану ҚХА» сияқты жобалар, ЮНЕСКО және Еуропа Кеңесімен халықаралық жастар ынтымақтастығын дамыту — мұның барлығы Ассамблеяның жаңғыру бағытымен сенімді түрде ілгерілеп, жас ұрпақты бейбітшілік, бірлік және жауапкершілік құндылықтары жүйесіне тарту жолында екенін дәлелдейді.Бүгінде Қазақстан халқы Ассамблеясының қызметі — тек этносаралық келісім құралы ғана емес, сонымен қатар халықаралық деңгейде мойындалған қазақстандық толеранттылық моделі ретінде танылған бірегей интеграциялық тәжірибе.Ассамблеяның басты жетістігі — азаматтық бірліктің берік іргетасын қалыптастыруында. Мұнда этникалық әралуандылық бөлінудің емес, керісінше күш-қуат пен даму көзіне айналды. Қазақстан тұрақтылықты, этносаралық қатынастардың саясиланбауын және өзара құрметке негізделген диалог мәдениетінің дамуын қамтамасыз еткен заңнамалық, институционалдық және қоғамдық тетіктер жүйесін қалыптастырды.Сабақтастықты сақтау және этномәдениетті дамытуМәдениет және ақпарат министрі Аида Балаева бірнеше рет атап өткендей, мәдени кодты сақтау — бұл тек мемлекеттік органдардың емес, бүкіл қоғамның ортақ миссиясы.«Қазақстандық этносаралық келісім моделі өзінің өміршеңдігін дәлелдеді. Алайда бүгін біз дәстүрлер сабақтастығын сақтап, оларды болашақ ұрпақ үшін жаңаша пайымдауды талап ететін жаңа сын-қатерлермен бетпе-бет келіп отырмыз. Этномәдениет — бізді біріктіретін және елімізді бірегей ететін іргетас», — деді министр.Осы тұрғыда мәдениет пен этносаралық қатынастар саласындағы мемлекеттік саясат ұлттық бірегейлікті сақтау, дәстүрге құрметпен қарау және түрлі этностардың үйлесімді өмір сүруін қамтамасыз ету қағидаттарына негізделеді.Өсу нүктелері мен институционалдық басымдықтарАссамблеяның 30 жылдығы — тек маңызды кезеңнің қорытындысы ғана емес, сонымен қатар жаңа бастамаларға жол ашқан тарихи межелі сәт болды. Қазіргі таңда Қазақстан ұлттық мәдениет пен тарихи мұраға ұқыпты көзқарасқа сүйенген идеологиялық тұғырын қалыптастыру үстінде. Осы үдерісте Ассамблея мен Мәдениет және ақпарат министрлігінің рөлі айрықша маңызға ие.Соңғы жылдары Ассамблея мәдени-ағартушылық және білім беру бағытындағы жобаларға басымдық беріп келеді. Қазақстан халқы тілдері фестивалі, Халық бірлігі күні, «Менің Қазақстаным» жастар бағдарламасы, сондай-ақ тұрақты түрде өткізіліп жүрген этномәдени форумдар өзара түсіністікті нығайтып, мәдени әралуандылықтың ұлтты біріктіретін, ал бөлінудің емес, тұтастықтың факторы екенін айқын дәлелдейді.Білім, ағарту және жаңа бірегейлікті қалыптастыруСарапшылардың пікірінше, Қазақстан халқы Ассамблеясының (ҚХА) 30 жылдығына арналған конференция еліміздің этносаясатының болашақтағы стратегиялық бағдарларын айқындады. Олардың қатарында ғылыми әлеуетті дамыту, жастарды белсенді тарту және ұлттық бірегейліктің өзегі саналатын мәдени кодты сақтау бар. Бұл тек мемлекеттік құрылымдардың ғана емес, бүкіл қоғамның ортақ міндеті, жалпыұлттық миссиясы. Оның табысы елдің үйлесімді дамуы мен қоғамдық тұрақтылығына тікелей әсер етеді.Ағартушылыққа баса назарҚазіргі кезеңде ағартушылық жұмысына ерекше көңіл бөлінуде. «Этносаяси сауаттылық» пен «Этножурналистика» бағдарламаларының жүзеге асырылуы, жоғары оқу орындарында ҚХА кафедраларының ашылуы, деректі фильмдер мен кітаптардың жарық көруі – мұның барлығы мәдени әралуандылықты құрметтеу мен білімге негізделген тұрақты болашаққа салынған инвестиция. Бұл бастамалар азаматтық сана мен қоғамдық жауапкершілікті қалыптастырудың маңызды құралына айналуда.Ассамблея – әлеуметтік феномен ретіндеӘлеуметтік капитал тұрғысынан алғанда, Ассамблея 5 мыңнан астам құрылымды және волонтерлік, меценаттық пен мәдени бастамаларға белсенді қатысатын ондаған мың азаматты біріктіреді. Тек соңғы жылдың өзінде жүздеген қайырымдылық жобалары жүзеге асырылып, олардың жалпы сомасы жүздеген миллион теңгені құрады. Бұл көрсеткіш Ассамблея институтының өміршеңдігі мен қоғамдағы нақты маңызын айғақтайды.ҚХА-ның отыз жылдық тарихы — этностар арасындағы өзара сенім мен ынтымақтастық мәдениеті қазақстандық қоғамның ажырамас бөлігіне айналған дәуірдің айғағы. Бұл тәжірибе бірліктің бұйрық не нұсқаумен емес, ортақ құндылықтар, ашық диалог пен өзара құрмет арқылы қалыптасатынын дәлелдейді.Болашаққа бағытҚазіргі кезеңде ауқымды реформалар жүзеге асырылып, Әділетті Қазақстанды құру жолында ілгері қадамдар жасалып жатқан тұста Ассамблеяның қоғамдық бірлікті нығайтудағы рөлі бұрынғыдан да маңызды бола түсті. Оның стратегиялық бағыты — халықтық дипломатияны дамыту, халықаралық ынтымақтастықты кеңейту және XXI ғасырдың этносаралық саясат тәжірибесін біріктіретін заманауи сараптамалық әрі цифрлық платформа ретінде жаңғыру.Сонымен, Қазақстан халқы Ассамблеясы — бұл Президент жанындағы жай институт емес, керісінше, елдің орнықты дамуы үшін аса қажетті тепе-теңдікті сақтауға, сенімді нығайтуға және қоғамдық бірлікті қалыптастыруға көмектесетін жанды әлеуметтік ағза.
