Қырқынан шығару – сәби өмірге келгеннен кейін қырық күн толғанда жасалатын қасиетті салт. Қазақ халқы бұл кезеңді баланың дүниедегі алғашқы өткелі, рухани тазарып, бойына қуат жиналатын маңызды шақ деп есептейді. Сондықтан да осы аралықта сәбиді көзден таса ұстап, жамандықтан сақтап, ерекше күтім жасаған.

Қырық күн өткен соң бала көзге ілініп, өзге әлемге «таныла» бастайды. Ғылыми тұрғыда да бұл шақта нәрестенің денесі мен санасында үлкен өзгерістер орын алады: көзі осал жарықты танып, дыбысқа елеңдеп, қимыл-қозғалысы ширақтай түседі.

Салт атауы қырық күнмен байланысты болса да, рәсім нақты                40-күні жасалмауы мүмкін. Халық ұғымында баланың жынысына қарай айырмашылық бар: ұл баланы 37–39 күндер аралығында, қыз баланы 41-43 күндер аралығында шығару ырымдалған.

Ұлдың қырқынан ертерек шығарылуы – оның жігерлі, батыл, ер мінезді азамат болып өсуіне тілек. Кешіктірілсе, ұл «үлкенге жалтақ, іске шабан» болады деген сенім бар. Қыз баланың қырқынан сәл кейін шығуы – оның байсалды, жұмсақ, инабатты, әйелге тән мінез-құлықты бойына сіңіруінің нышаны деп есептеледі. Ерте шығарылған қыз бала тентек, тік мінезді, жеңілтек болады деген ырым бар.

Бұл рәсімге дейін сәбиді бөтен көзге көрсетпеген, тырнағы мен шашын алмаған. Бесік жанында міндетті түрде шам немесе майшам жанып тұруы тиіс – бұл баланы түнек пен жын-шайтаннан қорғаудың белгісі. Нәресте үстінен тастамай кигізетін ерекше киімі – ит көйлек те осы уақытта ерекше мәнге ие болады.

Сәби шомылдырылатын су да жай су емес. Тұзды су мен сабынды суға кезектестіре жуындырып, су түбіне күміс тастайды – күміс пен от, жарық – жамандықтан сақтайды деп сенген. Бұл шарттарды бұзуға болмайды деп есептелген.

Салттың негізгі рәсімі – баланы шомылдыру. Бұрын бұл күнге ауылдағы барлық әйел шақырылатын. Қазір ол дәстүр көбіне жақын туыстар шеңберінде өтеді. Анасы өз ішінен үш құрметті, инабатты әйелді таңдайды. Соның ішінде біреуі – кіндік шеше – рәсімнің басты кейіпкері. Оның рөлі – христиандықтағы шоқындырушы әйелге ұқсас болғанымен, қазақ ұғымында ол – баланың екінші анасы.

Суға 40 дана дән (көп жағдайда бұршақ), күміс теңге мен зергерлік бұйымдар салынады. Кей аймақтарда қыз балаға – моншақ, ұлға – асық қосады. Әйелдер шетінен 40 қасық сумен баланы жуындыру рәсімін жасайды, әр қасықпен жақсы тілек айтылады. Сондықтан да бұл ғұрып «қасық суға шомылдыру» деп аталады.

Дайын суға кіндік шеше шомылдырады. Содан кейін екінші әйел тырнағын, үшіншісі шашын алады. Бұрын тырнақ аяқ тимейтін жерге көмілетін, қазір қала жағдайында оларды жағып жібереді. Шаш – ақ дорбаға салынып, бесіктің басына тұмар ретінде ілінетін. Бүгінде кей отбасылар оны еске алу үшін сақтап қояды.

Шомылудан кейін молда келіп, дұға оқып, баланың құлағына үш рет атын атап сыбырлайды. Осылайша рәсімнің рухани бөлігі де аяқталады. Содан кейін сыйлық пен дәм тарту басталады.

Бұл жерде де ит көйлек ерекше рөлге ие: бұрын оған тәттілер түйіп, иттің мойнына байлап, балалар сол тәттіні қуып жүріп алатын. Қазір ондай көріністі елестету қиын, сондықтан ит көйлек балаларға тәттімен бірге таратылады немесе балалы болуды тілеген әйелге ырым етіп сыйланады.

Қонақтар да құр қол қайтпайды. Сәбиді шомылдырған әйелдерге – ритуалдық судан шыққан бұйымдар, күміс пен моншақтар таратылады. Кіндік шеше – ең үлкен құрметке ие адам, оған ерекше сыйлық жасалады. Басқа қонақтарға да тәтті, кәдесый, естелік бұйымдар үлестіріледі.

Мерекенің соңғы бөлімі – қалжа. Бұл – жас ананың күш-қуатын қалпына келтіретін ерекше тағам. Ең алдымен қалжа сорпасын ана ішеді, содан кейін ғана қонақтар дәм татады.

Әрине, бүгінгі өмір сүру салтына қарай бұл салттарда өзгеріс бар. Бірақ соған қарамастан, қырқынан шығару дәстүрі қазақ отбасындағы рухани сабақтастықтың, ұрпақтар арасындағы байланыстың жарқын белгісі болып қала береді. Кіндік шеше баланың өмірінде ұзақ жылдар бойы құрметті орын алады, ал салтқа қатысқан жақындар – әрдайым қуанышпен еске алынатын жандарға айналады.