Шәкәрім Құдайбердиев

Шәкәрім Құдайбердиев (1858–1931) — қазақтың көрнекті ақыны, жазушысы, аудармашысы, композиторы, тарихшысы және философы. Ол қазақ әдебиеті мен философиясының тарихында терең із қалдырған тұлға ретінде танылады. Шәкәрім Құдайбердиев 1858 жылы 11 (23) шілдеде Семей облысы, Хемір ауданы, Кең-Бұлақ ауылында дүниеге келген. Ол Абай Құнанбаевтың шәкірті әрі ізбасары болып, оның философиялық, әдеби және рухани мұрасын жалғастырған.

Шәкәрімнің есімі «Шахкәрім» болып жазылса да, Күнкенің анасы қойған «Шәкәрім» (тәтті, сүйікті деген мағынада) лақап аты өмір бойы оның есімімен бірге қалды. Оның ата-бабалары Тобықты руының арғын билеушілері мен билері болған.

Шәкәрім Құдайбердиев өз шығармашылығында Шығыс пен Батыс әдебиетін терең меңгеріп, Хафиз, Физули, Науаи сияқты шығыс ақындарының шығармаларына назар аударды. Сонымен қатар, ол Байрон, Пушкин, Толстой шығармаларын оқып, араб, парсы, түрік және орыс тілдерін өз бетінше меңгерген.

1903 жылы Шәкәрім Құдайбердиев императорлық орыс географиялық қоғамының Батыс Сібір бөлімшесінің мүшесі болды. 1906 жылы Меккеге қажылыққа барып, Мысыр мен Ыстамбұлда болды. Ол сол кезде Семейге оралып, әдебиет пен философия саласында белсенді еңбек еткен.

Шәкәрім Құдайбердиев қазақтың ұлт-азаттық қозғалысына да белсене қатысып, «Абай», «Айқап», «Шолпан», «Қазақ» журналдары мен газеттерінде өз мақалаларын жариялады.

Шәкәрімнің көзі тірісінде жарық көрген шығармаларының ішінде оның поэзиясы, «Қалқаман-Мамыр» дастаны, Хафиз өлеңдері мен Физули поэмасының аудармалары, сондай-ақ Пушкиннің «Дубровский» әңгімесінің поэтикалық аудармасы бар.

Шәкәрім Құдайбердиевтің шығармалары әлі күнге дейін зерттеліп, қазақ әдебиеті мен философиясына елеулі әсер етіп келеді.