Шәкен Айманов

Шәкен Айманов – қазақ киносы мен театр өнерінің жарқын жұлдызы. Ол 1914 жылы 15 ақпанда қазіргі Павлодар облысы, Баянауыл ауданында дүниеге келген. Бала кезінен өнерге жақын өскен ол жездесі, әйгілі әнші Қали Байжановтың әндерін тыңдап, ұлттық мәдениетке деген сүйіспеншілігін қалыптастырды.

Алғаш ауыл мектебін тәмамдап, 1928 жылы Семейдегі педагогикалық техникумға оқуға түседі. Дегенмен, оның өнерге деген махаббаты бәрінен басым болды. 1932 жылы Алматыдағы Қазақ драма театрына шақырылып, кәсіби сахнаға алғашқы қадам жасайды.

Шәкен Айманов театрдағы алғашқы жылдарында бірнеше рөлдерді сомдап, өзінің табиғи талантымен көзге түсті. Уақыт өте келе, Ақан сері, Қобыланды, Сатин, Петруччо, Отелло сынды күрделі образдарды сәтті орындап, ұлттық сахна өнерінің көрнекті актеріне айналды. Оның актерлік шеберлігі қазақ театрының дамуына зор үлес қосты.

Театр сахнасында үлкен жетістіктерге жеткен Айманов режиссерлікке де бет бұрды. 1947–1951 жылдары Қазақ академиялық драма театрының бас режиссері болып, ұлттық драматургияны дамытуға күш салды. Оның сахналаған спектакльдері қазақ театрының жаңа кезеңін қалыптастырып, көрерменнің ықыласына бөленді.

1953 жылы Шәкен Айманов кинематографияға толықтай бет бұрып, «Қазақфильм» студиясының көркемдік жетекшісі болды. Ол ұлттық киноөнерінің негізін қалап, көптеген шедеврлерді дүниеге әкелді. Оның алғашқы фильмдерінің бірі – «Махаббат туралы аңыз» (1953). Кейіннен «Алдар көсе» (1965), «Атамекен» (1966), «Найзатас баурайында» (1968) сынды туындылары көрермен жүрегінен орын алды.

Айманов комедиялық жанрда да жаңашыл ізденістер жасап, «Біздің сүйікті дәрігер» (1958) мен «Тақиялы періште» (1969) фильмдері арқылы қазақ киноөнеріне тың серпін берді. Оның соңғы әрі ең сәтті картиналарының бірі – «Атаманның ақыры» (1970) көркемдік деңгейі жоғары, кеңестік кино кеңістігінде үлкен сұранысқа ие фильм болды.

Шәкен Айманов – қазақ киносының дамуына өлшеусіз үлес қосқан қайраткер. Ол Қазақстан Кинематографистер одағын құруға атсалысып, 1958 жылдан 1970 жылға дейін одақ басқармасының бірінші хатшысы қызметін атқарды. Өнердегі еңбегі жоғары бағаланып, КСРО Мемлекеттік сыйлығы (1952) және Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының (1968) лауреаты атанды.

1970 жылы 24 желтоқсанда Мәскеу қаласында жол апатынан қаза тапқан. Ол Алматыда жерленген. Бүгінде оның есімі қазақ өнерінің биік белесімен қатар аталып, артына өлмес мұра қалдырды. Шәкен Аймановтың шығармашылығы – ұлттық кино мен театр тарихындағы алтын парақтардың бірі.