Ұлттық мұражайда Міржақып Дулатовтың 140 жылдығына арналған көрме ашылды

Ұлттық мұражайда Міржақып Дулатовтың 140 жылдығына арналған көрме ашылды

Қазақстан Республикасының Ұлттық мұражайында Міржақып Дулатовтың және оның отбасы мүшелерінің фотосуреттері, мұрағаттық құжаттары, жеке заттары ұсынылған. «Қазақ рухын оятқан тұлға» атты көрме қоғам қайраткері, Алаш қозғалысы жетекшілерінің бірі Міржақып Дулатовтың 140 жылдығына арналды. Астанаға оның ұрпақтары ұсынған жәдігерлер алғаш рет әкелінді. Экспозиция келушілерді Міржақып Дулатовтың отбасы – оның жұбайы Ғайнижамал, ұлы Әлібек және қызы Гүлназбен таныстырады.

«Мұндағы экспонаттардың барлығы дерлік түпнұсқа және біздің отбасымыз ұсынған. Бізде осындай құнды заттар сақталған сандық болды. Анам сақтады (Гүлназ Міржақыпқызы Дулатова ред. ескерту). Ол жылына бірнеше рет желдетіп, күнге кептіріп, қатты аяздарда қатырып алатын. Мысалы, мына тон (Міржақып Дулатовқа тиесілі - ред. ескерту) өнер туындысы. Ол құлынның жүнінен жасалған және өте қызықты етіп жасалған. Егер жеңге қарасаңыз, бұл бір жал. Арқасы басқа жал. Тұтас терілердің қалай пайдаланылғаны таң қалдырады. Мұнда, көрмеде портплед те ұсынылған. Мұнда киім салынып, конверт сияқты жабылатын. Көбінесе неміс немесе француз жұмысы. Сол уақыт үшін су өткізбейтін, өте құнды», – деді Міржақып Дулатовтың немересі Ерлан Сатыбалдыев.

Гүлназ Дулатова әкесін қамауға алғанда 12 жаста ғана еді, бірақ ол барлық мұраны жинап, құпия сақтады. Өмірінің барлық саналы кезеңін «халық жауының» қызы деген таңбамен өткізген ол әділеттілік жеңіп, Міржақып Дулатов ақталатынына күмән келтірмеді. Ол әкесінің бес томдық шығармалар жинағын және өзінің естеліктерінің үш кітабын шығарды. Экспозицияда Гүлназ Дулатованың костюмдері мен баспа машинкасы ұсынылған.

«Мұнда авторлық жұмыстың көйлегі, сондай-ақ қамзол ұсынылған. Анам осы қамзолда 1959 жылы Мәскеудегі Қазақ өнерінің онкүндігіне қатысты. Шәйнектер, кофеқайнатқыш, самаурын, бұлардың бәрі мен үшін бала кезімнен таныс заттар. Мысалы, мына тумбочкада (Ғ.Дулатованың жәшігінен шыққан тумба, М.Дулатовтың жұбайы ред.) бізде телефон тұрды», – деп естелігімен бөлісті Ерлан Сатыбалдыев.

Алғаш рет Лазаревский шығыс тілдері институтының 1914 жылғы жинағы көпшілікке көрсетілді. Онда қазақ жазушыларынан тек екі автор – Абай Құнанбаев пен Міржақып Дулатов ұсынылған. Кітапта өлең шығармаларының прозалық аудармалары бар. Нұх Рамазанов пен Сатылған Сабатаевтың еңбектері Абай мен Міржақып шығармаларының орыс тіліне жасалған алғашқы аудармалары болып саналады.

«Біздің отбасымызда осы кітаптың тағы бір данасы сақтаулы атаулы. Мұқабасында бедерлеу бар және жазушының аты жазылған. Автор үшін сол кезде арнайы данасы жасалды. Екі кітаптың да мұқабасы табиғи былғарыдан жасалған. Өкінішке орай, біз ашып көрсете алмаймыз. Қызығы сол, мұнда қойылған кітапты мен жақында ғана қолжазбалар дүкенінен таптым», деп атап өтті Ерлан Сатыбалдыев.

Міржақып Дулатовтың 1909 жылғы алғаш рет қойылған фотосуреті де ерекше қызығушылық тудырады. Онда қоғам қайраткері үйлену тойында түсірілген. Фотода Міржақып Дулатовтың оң жағында салтанаттың тағы бір қонағы - Ахметвали Меңгер отыр, - Mercedes-Benz және Bosch компанияларының түрік өкілдіктерін ұзақ жылдар басқарған танымал бизнесмен. Бұған дейін фотосуреттің тек бір бөлігі ғана жарияланған болатын. Оның толық нұсқасын Меңгердің немере қарындасының арқасында табу мүмкін болды.

«Бұл фотосуретті сақтаған туыстарының барлығын дерлік білетін. Ал Міржақып Дулатовтың тұсында оларда «белгісіз» деген белгі болған. Содан кейін Меңгердің немере қарындасының арқасында бұл фотосурет табылды. Бұған дейін Дулатов пен Меңгер ғана түскен бөлігі жарияланды және оған ешқандай түсініктеме болған жоқ. Қазіргі уақытта біз бұл адамдарды есімдерімен білеміз», - деді Ерлан Сатыбалдыев.

Көрме Міржақып Дулатовтың тұлғасының жаңа, аз белгілі қырларын ашады. Ол келушілерді 1928 жылғы қамаумен қираған жылы, отбасылық атмосфераға жетелейді.

980
08.03.2025