Шәмші Қалдаяқов

Әннің шығу тарихы

«Вальс королі» Шәмшінің аты бүкіл халыққа танымал болып жатқан кезде, анасына ауыр диагноз қойылады. Жақында қайтыс болатынын сезген анасы оны Алматыдан шақыртады.

- Балам, көрінеді, Жаратушы маған келінді көруге және немерелердің қызығын көруге жазбаған екен. Бәлкім, тағдыр солай шығар. Тек бір ғана тілегім бар, денің сау болсын! Сенің пайда болған әнің тоқтамасын, бақытты бол, балам! - деді ол.

Анасының шынайы тілектері Шәмшіні қатты толқытты. Ойланып отырып, ол анасының өзіне дүние есігін ашып, сыйлағаны туралы ойға келді. Сонда Шәмші:

- Апа, мен сізге лайықты кесене сала алмаймын, бірақ мен сізге ең жақын, ең нәзік әндерімді арнаймын. Ол ешқашан ұмытылмайды! - деді ол.

Бұл оқиғалар 1957 жылы болды, ал Шәмші әнді кейінірек, 1961 жылы жазды. Бүгінде қазақ халқының арасында кеңінен танымал болған «Ана туралы әннің» тарихы осындай. Қазіргі уақытта, асыра сілтеусіз, әлемдегі ана туралы ең танымал әндердің бірі болып табылады.

Композитор Шәмші Қалдаяқов

«Ана туралы ән» алғаш рет татар тіліне аударылды

«Ана туралы ән» түркі кеңістігінде Кеңес Одағы кезінде де кеңінен танылды. Алғаш рет ән татар тілінде орындалады. Әннің атауы - «Әниемә». Мәтінді Ғосман Ахматжанов аударған. Қазақ және татар тілдері мағынасы жағынан өте жақын болғандықтан, әннің кейбір сөздерін бірден түсінуге болады. Мысалы:

«Бірғансен син мина ал нұрын таңнарның,

Җыйғансың син мина бар голен даланың,

Бірғансен қанаттар талпыныр шағымда,

Балалық рахмәтем җырымда шағыл.

Қадерләп үстерген мин синѣ җимешен,

Күенің – голбақча, назлы һил – сулышын.

Инде сатып җитсәм дә, мин сына сабиймын,

Күгелен наздарын күзеннан танымын».

Бұл елде әнді алғаш рет Татарстан Республикасының халық әртісі, әнші Флора Сүлейманова орындайды.

Фотода:Флора Сүлейманова

Осы әнмен әнші соғыста қаза тапқан әкесі мен ерте өмірден өткен анасына деген сағынышын жеткізеді. Кейін «Ана туралы ән» башқұрт тілінде орындалады. Башқұрт және қазақ тілдерінде айтарлықтай айырмашылықтар болғандықтан, башқұрт әншілерінің орындауындағы әнді тек әуені бойынша ажыратуға болады. Бұл елде «Ана туралы әнді» әнші Ғасан Усмановтың орындауында шабытпен қабылдады. Башқұртстандағы әннің атауы – «Асәәйемә».

Сондай-ақ, қытайлық әнші Базарбай Бикчентаев «Ана туралы әнге» назар аударғандардың бірі болды. Базарбай Шыңжаңдағы жалғыз татар ауылында, Чишмеде дүниеге келген. Ұлты - татар. Кейін ол Қазанға көшіп келеді. Алайда, ол Қытайдағы туыстарымен жиі кездесе бермейді. Дәл осы сағыныш әншіні «Ана туралы әнге» алып келеді. Ал әнге түсірілген бейнебаянда автор Қытайдағы татарлардың салт-дәстүрлерін көрсетеді.

«Ана туралы ән» моңғол және қазақ тілдерінде

Бұл күні Шәмшінің «Ана туралы жыры» қазақ ұлттық эталонына айналды. Соңғы жылдары бұл туындыға моңғол әртістері ерекше қызығушылық танытуда. Әннің мәтінін қазақ тілінен моңғол тіліне Моңғолияның танымал қоғам қайраткері, ғалым, жазушы Сұлтан Таукейұлы аударған. Әнді алғаш рет кішкентай әнші Энжи (Enji) өз анасына моңғол тілінде арнап орындайды. Ал қазақ тілінде әнді танымал моңғол әртісі, актер және әнші Гансухин Нарансолонго сахнаға шығарады. Кейін «Ана туралы ән» Түркия сахнасында жас талант- Терендеджидом Нуамдорж қобызда орындайды.

Терендежид Нуамдорж

«Ана туралы ән» – бұл әлемдік сахна үшін жазылған ән…»

Осы жылы Қазақстанға келген корей әншісі Сон Вон Саб «Ана туралы әннің» кавер-нұсқасын орындап, концертінде қазақстандықтардың жүрегін жаулады. «Бұл ән бұрынғыдан өзгеше» деп айта отырып, бұл жолы «Ана туралы әннің» жаңа мағынаға ие болғанын айта аламыз. Әрине, Шәмші әндерінің ұлылығы оның жүрек тебірентер әуенінде. Алайда, «Ана туралы әннің» жаңаша жанданып жатқаны бізді қуантады.

«Шәмші Қалдаяқов - Ана туралы әні Cover. Корей музыканттарынан» заманауи орындауы сахнаны жандандырып, көпшілікке үлкен әсер етті. Ән анаға деген сағынышқа толы болды. Осылайша, корей тілінде қазақ әндерін айтатын Сон Вон Саб «Ана туралы әнді» қазақ тілінде орындаса, Қостанайдан шыққан отандасымыз, танымал әнші Тоғжан Мұрат ютуб-арнасында танымал орындаушы, Шәмшінің барлық туындыларын орыс тіліне аударып, жаңаша дыбыста орындайды.«Шәмші Қалдаяқов – ұлы қазақстандық музыкант, вальс королі, ұлт мақтанышы. Оның әндері ұрпақтар жадында сақталады. Сондықтан қазақ әндерінің королінің туындыларын басқа тілге аудару мен үшін үлкен қуаныш», - дейді әнші. Тоғжан мамандығы бойынша аудармашы, өнермен ұштастыра отырып, әлемді қазақ әндерімен таныстырады. Олардың арасында ұлы Шәмшінің бірнеше танымал әндері бар.

P.S. Шәмшінің тек «Ана туралы әні» ғана емес, олардың барлығы да қазақ мәдениетіндегі жарық сызықтар, шетел тілдеріне аударуға еш күмән келтірмейтін қазыналар. «Ана туралы ән» әлемдегі ерекше визитке айналып үлгерді. Бұл туындыны орындауға қызығушылық танытушылардың саны күн сайын артып келеді. Ал сіздің ойыңызша, біз айтып өткен әртістердің қайсысы «Ана туралы әнді» ерекше орындады?

Авторы:Серікгүл Сұлтанқажы