2025 жылдың күзіне қарай ежелгі Бұхара әлемдік өнер қауымдастығы үшін тартылыс нүктесіне айналмақ. Мұнда алғаш рет Орталық Азия халықаралық биенналесі өтеді – қазіргі заманғы өнерді, сәулетті, тоқыма өнерін, музыканы, қолөнер мен гастрономияны біріктіретін ауқымды форум-көрме. Биеннале Өзбекстан тарапынан ұйымдастырылғанымен, бұл оқиға әлдеқайда кең ауқымға ие. Бұл – біз туралы. Бұл – Орталық Азия туралы. Әрине, Қазақстан туралы да.

Қазақстан – жай ғана көрші ел емес, Орталық Азияның көркем және зияткерлік кеңістігін қалыптастырудағы негізгі ойыншыдардың бірі. Қазақстандық суретшілер мен сәулетшілердің Венециядан бастап Ыстанбұлға дейінгі халықаралық биенналелерге қатысуы қалыпты тәжірибеге айналды. Ал Бұхарадағы Орталық Азия биенналесі – жаһандық контексте «жергілікті тілмен» сөйлесуге мүмкіндік беретін сирек алаң.

Кураторлардың мәліметінше, қазақстандық суретшілер бұл шараға арнайы жобалар мен перформативтік практикалар форматында қатысады. Мұнда бастысы – есім емес, идея. Шақырылған суретшілер арасында жоғалту, жады, болмыс пен қолөнер мұрасы тақырыптарымен жұмыс істейтін Алматы, Астана және Шымкенттен келген авторлар мен топтар бар.

- Көрменің кураторы ретінде Диана Кэмпбел тағайындалды. Биенналені өткізу ережесіне сәйкес, куратор алдағы биенналеге қатысушыларды анықтап, арнайы шақырды, - деп атап өтті ведомство өкілі.

Шекаралар барған сайын қатая түскен қазіргі кезеңде мәдениет қайтадан көпір рөлін атқаруда – даладан Самарқандқа, Алматыдан Бұхараға дейін.

Биыл биеннале 2025 жылдың 5 қыркүйегі мен 20 қарашасы аралығында өтеді және Бұхараның тарихи орындарын қамтиды: Калян мұнарасы, Магоки-Аттари мешіті, Мири-Араб медресесі, керуен-сарайлар мен шеберханалар. Бұл – жай ғана форум емес, бұл – өткен мен болашақ арасындағы диалог.

Қолөнерге оралу – өзіңе оралумен тең

Биенналенің негізгі идеяларының бірі – қолөнерді қайта жаңғыртуды саяси акт ретінде ұсыну. Қазақстандық суретшілер тоқыма, жүн, киіз, кесте сияқты дәстүрлі техникамен белсенді жұмыс істеп, оларды көркемдік баяндау құралына айналдыруда. Әсіресе феминділік, тән мен экология тақырыптарын зерттейтін жас суретшілер мектебі ерекше көзге түсіп отыр.

Мысалы, қазақтың «Жан жарасын сөз емдейді» деген мақалына шабыттанған бір қазақстандық суретшінің жобасы биеннале ұйымдастырушылары ұсынған «жаралы жүрекке арналған рецептер» тақырыбымен визуалды үндестік табуда.

Биенналенің рөлі – тек көркемдік қана емес

Орталық Азия биенналесі – көлденең байланыстар орнатуға арналған платформа. Қазақстандық суретшілер үшін тек қатысу ғана емес, кураторлық ету, жазу, сын айту, талқылау да маңызды. Аймақ бейнесін сырттан әкелу мүмкін емес – ол жергілікті тұрғындардың өз қолымен жасалуы тиіс. Биенналеге қатысу – бұл Мәскеу, Берлин немесе Париж емес, Тараз, Ош, Ходжанд және Орал күн тәртібін анықтайтын өз мәдени тілімізге жасалған қадам.

Бұхарадағы Орталық Азия биенналесі – бір қаланың емес, тұтас аймақтың мәдени манифесі. Қазақстан – оның ажырамас бөлігі.

Өнер, қолөнер және болмыс арасындағы диалог арқылы біз тек көзбен көрмей, бір-бірімізді ести бастаймыз.

Айта кетейік, 2024 жылы Қазақстан 60-шы Венециялық өнер биенналесінде өз ұлттық павильонымен алғаш рет ресми түрде таныстырылды. Ол 20 сәуір мен 24 қараша аралығында Museo Storico Navale di Venezia (Castello 2148) ғимаратында «Jerūiyq: Journey Beyond the Horizon» атауымен жұмыс істеді.

Еліміз алғаш рет Венециялық биенналеде ресми түрде ұсынылып, жаһандық өнер сахнасына мақтанышпен шықты және келешектегі сәулеттік әрі мультикультуралық бастамаларға негіз қалады.

Өткен Венециялық биенналеде Қазақстан алғаш рет ресми деңгейде өз павильонымен қатысты.