Астанадағы Ay.UKi шеберханасында мата иісі, жаңа қайнатылған шайдың хош иісі мент балалық шақтың жылы естеліктері сезіледі. Осы жерде, түрлі-түсті киім қалдықтары мен жұмсақ шам жарығы астында құрақ көрпелер туады — онда ежелгі қазақ дәстүрлері, жеке тағдырлар және әйел жанының ерекше рухы тоғысады.

Біздің кейіпкеріміз Әйгерім Оразбек балалық шақтағы әжесінің сандығына деген қызығушылығынан басталған істі өмірлік миссиясына айналдырып, халық қолөнерін сақтап, жаңаша сипатпен дамытудың маңыздылығын айтады.

Әйгерім, алғаш рет тігін машинасына отырған сәтіңіз есіңізде ме? Ол кезде қандай сезімде болдыңыз?

– Иә, әрине, есімде. Әр жаз сайын ата-анам мені Шымкент маңындағы ауылға, туған Күлімхан апамның үйіне жіберетін. Апам еденге отырып, әртүрлі мата қалдықтарын – Құдай тамақтан келген «жыртыс» деп аталатын кесінділерді, «үйлену той» мен «сүндет тойға» арналған әсем маталарды сұрыптап отырды. Кейбірін қиып, кейбірін ұқыппен сандыққа салып қойды. Сол иіс пен апамның түстерді таңдауда менімен ақылдасып, қазақ қолөнеріне баулыған кештері әлі күнге есімнен кетпейді.

Мен Теміртауда тұрдым, ол жерде дәстүрлер аз еді, ал 90-жылдардың аяғында қала өмірі қиыншылықтарға толы болды. 14 жасымда анам тігін, пішу және кесте тігу үйірмелеріне жіберіп, солар арқылы әдемі киінуді үйрендім. Сол кезде өзіме және достарыма тігіп жүрдім, бірақ кейін өмірім басқа арнаға бұрылды – оқу, отбасылық өмір, балалар, жұмыс.

Содан кейін ше? Барлық уақытыңызды тұрмысқа арнадыңыз ба?

– Иә, бірақ жаным әрдайым шығармашылықты қажет етті. Балаларым өсе бастағанда, 2017 жылы қайтадан тігін машинасын қолға алдым. Instagram арқылы Гүлмира Уәлихан деген шеберді тауып, оның құрақ көрпе тігу курсын өттім. Бұл көрпелер америкалық мақтамен тігілген, жарқын әрі жайлы. Мен үшін бұл – өткенге сағыныш, өзін-өзі іздеу және ұлттық дәстүрге деген құрмет. Әрбір көрпе – ата-бабаларға деген құрметтің белгісі.

Жаңадан бастағанда қорықтыңыз ба? Күмәндандыңыз ба?

– Жоқ. Бұл мен үшін мән-мағынасы терең өнер. Менің көрпелерім арқылы туған жерге деген сүйіспеншілігім көрініс табады. Сонымен қатар, тіл, ас мәзірі, кітаптар және басқа да қолөнер арқылы мәдениетімізді зерттеп жүрмін. Әрбір туындыда – қамқор ана жүрегі мен әйелдің шығармашылық күш-қуаты бар деп сенемін.

Қазіргі нарықта мұндай қолөнермен айналысатын шеберлер көп. Сіздің жұмысыңыз дәстүрлі және жаппай өндірістен несімен ерекшеленеді?

– Мен әрбір бұйымды тапсырыс бойынша жеке тігемін және тапсырыс берушілерді өзім таңдаймын. Әр көрпе 3-4 айда дайын болады. Тігіп отырғанда ән салып, би билеуім де мүмкін — ең бастысы, ішкі тыныштық болуы керек.

Ерекше тарихы бар көрпе болды ма?

– Иә. Биыл Ләззат деген қыздың жасауына құрақ көрпе тіктім. Күзде бұл көрпе «Гүлдер» ансамблінің би қойылымында қолданылып, шебердің де, ою-өрнектің де «тіріліп» кеткенін көрдік. Бұл мен үшін ерекше әсерлі сәт болды.

Шетелден немесе танымал өнер адамдарынан тапсырыс беретін тұтынушыларыңыз өте көп екен. Олардың ішінде ерекше есте қалғандары бар ма?

– Иә, есімде. Айгүл Балхан көрпені қызына өзімнің қолыммен табыстағанымды қалады. Бұл — дәстүр арқылы анадан балаға даналық пен махаббатты аманаттау сияқты еді. Мен үшін бұл — өте маңызды ырым.

Аздап ой қорытайықшы. Біздің ұрпақ тамырына қайта оралып жүр? Сіз қазақ мәдениеті қайта өрлеу дәуірін бастан өткеріп жатыр деп ойлайсыз ба?

– Иә. Жаһандану дәуірінде де біз қамқорлықты, сүйіспеншілік пен отбасылық құндылықтарды сақтайтын қолөнерді қайта жаңғыртып жатырмыз. Ата-бабамыздың мәдениетін тереңірек зерттеп, дәстүрді құрметтеп, жалпы, өзіміздің ұлттық кодымызды түсіне бастадық. Бұл қуантады. Бірақ бұл сананың бәрі жылдармен, тәжірибемен және даналықпен келеді. Ал оны басқалармен бөлісуді қалайсың.

Сіздің ойыңызша, адамдардың қолдан тігілген заттарға құмар болуының себебі осы ма?

– Әрине. Олардың бойында жан мен қуат бар. Біз ата-бабамызбен генетикалық деңгейде байланыста екенімізді сезінеміз.

«Құрақ көрпе» тіккенде қандай күй кешесіз? Мұны рухани сауығудың бір түрі деуге бола ма?

– Иә. Ою-өрнекпен және геометриямен жұмыс істеу жанға тыныштық береді, ал дайын бұйым үшін айтылған алғыс бақыт сыйлайды.

Егер өзіңізді үш сөзбен сипаттар болсаңыз, сіз кімсіз?

– Күлімхан апамның сүйікті немересі, қамқор ана және болашақ дана әже.

Маған тағы мына сөз тіркесі ұнайды: «Адам бір іспен айналысқанда, әлеммен үнсіз сөйлескендей болады». Менің ісім әлемге бізде айтарымыз бар екенін, терең тарихымыз бен үйренерлік құндылықтарымыз бар екенін көрсетсе екен деймін. Олар бізге екінші тыныс береді. Өмір сүруге деген тыныс.