Экспозиция көрермендерге мәдени мұраның тірі көрінісіне айналған кілемдер мен гобелендердің жылы және жүрекке жылы әлемін ашады. Ұйымдастырушылардың айтуынша, олар жай ғана туындылар жинағын емес, дәстүр мен инновация, өткен мен болашақ, материалдық және рухани арасындағы диалогты ұсынды.

«Біздің елде киіз басу, киіз жасау жақсы дамыған, бірақ қазақ кілем тоқу туралы көпшілік біле бермейді. Бірақ бұл өнердің дәстүрлері ғасырлар қойнауына кетеді және, өкінішке орай, жоғалып кетуі мүмкін. Менің мақсатым - бұл көрмені болашақта Ұлыбританияда, Францияда өткізу. Астанадан кейін бізді Алматы мен Шымкентте күтеді», - деді бастамашы, көрме кураторы Сандуғаш Бейсенбекова.

Көрменің атауының өзі сөз ойыны. SHE RUG «ShyraQ» сөзімен үндес, бұл «қараңғыдағы жарық» дегенді білдіреді. Көрме кілемдер мен заманауи гобелендер арқылы қазақ даласының айтылмаған тарихын жарықтандыруға ұмтылады. Қонақтарды кіреберісте «ShyraQ» инсталляциясы қарсы алады. Ол Ақнұр есімді шебердің және оның әжесінің өмірбаянына арналған.

«Ақнұр кілем тоқуды он жасынан бастады. Алайда оның әжесі немересінің әуестенуіне мүлдем қарсы болды және бұл өнерге қызығушылық танытуға тыйым салды. Ақнұр әжесінің кілем тоқуға неге жақтырмайтынын түсіне алмады, бір күні құпия ашылғанша. Әжесі көзіне жас алып, көп балалы отбасында дүниеге келгенін және ашаршылық жылдарында жеті жасында әкесі, ағалары мен қарындастарымен бірге қашуға мәжбүр болғанын айтты. Ол кезде әкесінің қолында екі кілем мен жеті бала ғана болған. Шекарашы әкесінен ақы талап етіп, кілемді де, жеті жасар қызды да қалдыруды талап етті. Сол қиын жылдары ер адам қалған балаларын құтқару және кілемнің есебінен асырау үшін баланы тастауға мәжбүр болды. Ақнұрдың әжесі әкесін ешқашан кешіре алмады және өмір бойы бес уақыт намаз оқыды. Тек қартайған шағында ғана жағдайдың амалсыздығын түсінді. Бұл инсталляцияда сіз намаз оқып жатқан жеті жасар қыздың бейнесін көре аласыз. Жеті жыл - жеті жайнамаз. Көрмеге келушілер халықтың өміріндегі осындай оқиғаларды білгенін қалаймын», - деді бастамашы, көрме кураторы Сандуғаш Бейсенбекова.

Әр кілемнің күрделі өрнектерінен көшпелі рухтың шығу тегін байқауға болады. Оларда тұрақтылық пен батылдық, еркіндік пен ағартушылық туралы айтатын белгілер мен хабарламалар бар. Танымал қазақстандық коллекционер Сержан Баширов көрмеге өз жинағынан бірнеше кілем ұсынды, олардың әрқайсысының өз тарихы бар.

«Негізінде кілем - бұл барлық маңызды рәміздер мен ою-өрнектерді көрсететін халықтың жүзі. Кілем жасау - өте ауыр жұмыс, мен шеберлерге таң қаламын. Менің коллекциямда шамамен 50 кілем бар. Мен оларды ауылдардан тауып, сол жерден сатып алатынмын, бірақ қазір ғаламтор заманы және сіз жеткізу арқылы барлығын ала аласыз. Өкінішке орай, қазақ кілемдері туралы көпшілік біле бермейді. Әзірбайжанда әлі де бағаланатын қазақ кілемдерінің тобы бар. Бірақ біздің кілемдерімізді ешкім танымал етпеді және олар, өкінішке орай, жоғалып барады. Бұрын дәстүр бойынша кілемдер жасауға тоқылған, ал қазір көптеген синтетикалық кілемдер пайда болды. Мен кем дегенде өз коллекциямда бар нәрсені сақтап қалғым келеді. Қайта жаңғырту оңай емес, мақсатты бағдарлама болуы керек. Ауғанстан, Иран, Түрікменстаннан қолдан жасалған кілемдер бар, онда бұл өнер жақсы жолға қойылған», - деді Сержан Баширов.

Гобелен шеберлері Құндыз Жылыбаева, Малик Флоберұлы және Наталья Баженова тоқыма жұмыстары арқылы сезімталдық пен жылулықты жеткізді. Бауыржан Досанов пен Әлібай Бапанов көрермендерге дәстүрлі өнердің жаңа қырларын ашады.

«Менің жұмыстарымның бірі - «Қайран тұлпар», оны мен елдің әр түкпіріндегі жылқылардың өліп жатқаны туралы оқиғалардан әсерленіп жасадым. Мен үшін жылқы - бұл халықтың өмірінде бірте-бірте күшін жоғалтып бара жатқан қасиетті символ. Сонымен қатар, өкінішке орай, біздің дәстүрдегі кілем тоқу да жойылып барады. Осы мағыналардың бәрі осы жұмыста біріктірілген. Мұнда мен мифтерге, сұлулыққа арналған туындыларды да ұсындым. Қазір Берлинде өтетін көрмеге дайындалып жатырмын, онда жаңа жұмыстарымды көрсетемін», - деп атап өтті Әлібай Бапанов.

Көрменің маңызды бөлігінің бірі Түймеқыз Рысбаева, Сәуле Аумолдаева, Асыр Бейсенбеков сияқты өнерді бағалаушылар жинаған сирек кілемдер болды. Наталья Карагоздың орындауындағы заман рухына толы кескіндеме экспозицияны безендірді.