Тұран Бахадұр

Егер бұрын тері ата-бабаларымыздың тіршілік көзі болса, енді ол қазіргі заманғы қазақ мәдениетінің символына айналды. Кейіпкеріміздің айтуынша, өнер көшпенділердің қанына сіңген. Оның ата-бабалары Алтайдан Ауғанстанға қоныс аударғаннан кейін тері киімдерін сату арқылы нәпақа тапқан. Ал Кашмирде тері киімдерін өндіру мен сату тоқтатылған. Біз аздап тарихқа оралайық.

Тұран Бахадұр Түркия Президенті Режеп Ердоғанмен

Шығыс Түркістан мен Алтай туралы айтсақ, бұл қазақтарда ерекше сезім тудырады. Саяси жағдайдың объектісіне айналған бұл қасиетті жерлер бүгінде Түркияда тұратын қазақтардың көпшілігінің отаны. Өз жерлерін тастап кетуге мәжбүр болған қазақтар Гималайды жаяу кесіп өтіп, Үндістан мен Пәкістанда өмір сүріп, аштық пен ауруды бастан өткеріп, ақыры Түркияға қоныстанды. Өкінішке орай, жолға шыққандардың бәрі аман-есен межелі жерге жете алмады. Дегенмен, Түркияның әр түкпірінен осы өңірден қоныс аударған қазақтардың ұрпақтарын кездестіруге болады. Олардың арасында әлі күнге дейін ата кәсібімен айналысып, мәдениеті мен салт-дәстүрін сақтап жүргендер бар.

Алайда, көші-қонға куә болған көптеген қариялар өмірден өтіп кетті. Олардың ұрпақтары қазір Ыстамбұлдың Зейтинбурну және Измирдің Кемалпаша аудандарында тұрады. Алдымен қазақтардың көпшілігі Измирдегі Салихлы ауылына келді. Сонымен қатар, «Нигде» қаласының маңында қазақтар аз қоныстанған «Алтай» ауылы бар. Егер сіз Түркиядан қазақтарды іздесеңіз, оларды осы аймақтардан таба аласыз.

Тұран Бахадұр Түркияда дүниеге келген. Оның Зейтинбурнуда шағын былғары дүкені, ал Алжуар ауданында зауыты бар. Күніне кемінде жүз дана киімге тапсырыс алады. Зауытта тері бұйымдарының кең ассортименті бар, бірақ басым көпшілігі «тымақ» бас киімдеріне қызығады.

Кашмирде аман қалу үшін басталған кәсіп бүгінде сән және өнер индустриясында ерекше орын алады. Шығыс Түркістанда мал шаруашылығымен айналысқан қазақтарға үй жануарларының жүнін өңдеу жат емес. Алайда, түріктер де бұл істе алға жылжыды. Тіпті тарихқа көз жүгіртсек, қазіргі заманғы тері өңдеу технологияларының негізі Фатих сұлтанның тұсында Ыстамбұлда қаланғаны белгілі. Соғыста жеңіске жету үшін сұлтан тері киімдерін тігетін көптеген фабрика салды. Арнайы шеберлер болды. Кейінгі сұлтандар да ата-бабаларының дәстүрін жалғастырып, армияны тері киімдерімен және тері қару-жарақтарымен қамтамасыз етті. Бұл дәстүр ұрпақтан-ұрпаққа жалғасты. Бұған Ыстамбұлдағы Харбие әскери мұражайы дәлел, онда көне тері бұйымдары, киімдер мен қару-жарақтар жинақталған. Тұран Бахадұр тері өңдеу қарқыны мен сапасы жоғары Түркияда бұл істе қалай табысқа жетті? Ол түрік киноиндустриясын қалай қызықтырды?

«Dede Korkut hikayeleri» телехикаясы. Тұран Бахадұр тіккен бас киімдер.

«Қазақтар мен түріктер - тайпалас халықтар. Ежелгі тарихы, қолданған тағамдары, киген киімдері... яғни оларда көп нәрсе ортақ. Бірақ жылдар өте келе тарих барысында біреу алға жылжып, екіншісі артта қалған кездер болады. Мен бала кезімнен бастап ата-бабаларымның тері өңдеудегі жұмысының ерекшеліктерін бақылап өстім. Мен әртүрлі әдістерді меңгерген шеберлермен жұмыс істедім. Нәтижесінде менің жұмысым алға жылжыды, ең бастысы, мен тарихи құндылығын жоғалтпай, ұлттық және заманауи бірдеңе жасағым келді. Мүмкін, бұл түрік киноиндустриясына үлес қосуға себеп болған шығар», - дейді шебер Тұран Бахадұр. Қазір ол балаларды өз кәсібі мен тері өнеріне үйретіп жүр.

«Delli Dumrul» телехикаясы

«Direniş Karatay» телехикаясы

Алғаш рет «Dede Korkut hikayeleri» телехикаясынан тапсырыс түсті. Содан кейін «Delli Dumrul», «Kuruluş Osman», «Direniş Karatay», «Hürküş» және т.б. сияқты танымал фильмдердің актерлері үшін арнайы киімдер тігілді. Мысалы, соңғы фильмдегі ұшқыштардың былғары курткаларын Тұран Бахадұр жасады.Сонымен қатар, Түркияда танымал Альперрен Кекилиді қоса алғанда, әншілер де Тұран шеберден сахналық костюмдеріне тапсырыс береді. «Кейде қарапайым адамдардың қандай да бір телехикаяда жасаған тапсырысын көремін. Бізді қанша алдамақшы болса да, біз бірден өз жұмысымызды танимыз», - дейді Тұран Бахадұр әңгіме барысында күліп.

Қазіргі таңда түрік фильмдерінде де ежелгі түріктерге тән киім үлгілерін кездестіруге болады. Уақыт өте келе басқа кинокомпаниялардан да тапсырыстар келе бастады. Соңғы жылдары тері бұйымдарына сұраныс тек Түркияда ғана емес, бүкіл әлемде артты. Бүгінде Бахадұрдың АҚШ, Біріккен Араб Әмірліктері, Ресей, Канада, Аустралия, Украина және басқа да Еуропа елдерінде клиенттері бар.

Авторы: Серікгүл СҰЛТАНҚАЖЫ.