Биыл қазақтың бас ақыны, ойшыл Абай Құнанбайұлының 180 жылдық мерейтойы. Мемлекет басшысы Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаев Абай әлемдік ауқымдағы ғұлама екенін және оның рухани мұрасы келер ұрпақ үшін де өзекті болып қала беретінін айтқан болатын. Мерейтойға жолдаған арнайы құттықтау хатында ел Президенті: «Абай – төл мәдениетімізді дамытуға өлшеусіз үлес қосқан әлемдік деңгейдегі кемеңгер тұлға, халқымыздың сана-сезімін жаңғыртқан ұлы ақын. Ол жаңа әдебиетіміздің негізін қалап, дүниетамымыздың көкжиегін кеңейтті. Өскелең ұрпақты білімпаз, еңбекқор, адал азамат болуға шақырып, ұлттың жаңа сапасын қалыптастыратын қасиеттерді кеңінен дәріптеді. Отанға деген сүйіспеншіліктің және ел мүддесі үшін қалтқысыз қызмет етудің озық үлгісін көрсетті. Хәкім Абайдың мол мұрасы – қазақ халқының ғана емес, барша адамзаттың өнеге алатын асыл қазынасы. Оның ой-толғамдары мен өсиеттерінің өзектілігі ешқашан жоғалмайды. Сондықтан Абайды тану және таныту, шығармашылығын терең зерделеу өте маңызды», – деді.

Бүкіл ел үшін маңызды рухани оқиғаға есептелетін ұлы ойшылдың мерейтойы ауқымды іс-шаралардан құралған онкүндік аясында мерекеленді.

Адамзаттың алыбы – хакім Абай

1 тамыз күні «Адамзаттың алыбы – хакім Абай» атты мерейтойлық іс-шаралар легінің салтанатты ашылуы өтті. Оған қазақтың бұлбұлы Бибігүл Төлегенова, мемлекет және қоғам қайраткерлері, танымал ақын-жазушылар, зиялы қауым өкілдері, спорт және өнер жұлдыздары қатысты. Салтанатты кештің көрігін қыздырған – Қазақстанның еңбек сіңірген қайраткері Болат Әбділмановтың Абай бейнесін сомдаған театрландырылған қойылым болды. Жалғасын тапқан концертте қазақ өнерінің майталмандары Роза Рымбаева, Тоқын Забирова, Гүлмира Сарина, Ерлан Рысқали, Ұшқын Жамалбек өнер көрсетті.

«Abai akademiasy» энциклопедиялық порталы

Семей қаласындағы Мұхтар Әуезов атындағы педагогикалық колледждің «Ес-Аймақ» рухани орталығында «Abai akademiasy» атты энциклопедиялық порталдың тұсаукесері өтті.

Абай шығармашылығына арналған тұңғыш энциклопедиялық портал – Абай мұрасын өскелең ұрпаққа насихаттайтын, ақын туралы толық мәлімет ұсынатын ғылыми-танымдық дереккөз. Платформада ақынның әдеби, ғылыми, публицистикалық және эпистолярлық еңбектері текстологиялық сараптамамен, түрлі форматта жинақталған. Материалдар Абай институттары, ғылыми орталықтар, архивтер мен мұражайлардан алынып, цифрлы түрде енгізілген. Сондай-ақ теле-радио хабарлар мен деректі фильмдер де қамтылған.

Аңсаған Мұстафаның авторлық көрмесі

Танымал суретші Аңсаған Мұстафаның «Көңілге түрлі ой салар» атты авторлық көрмесі ұйымдастырылды. Көрменің мақсаты – ұлы ойшылдың терең толғамдарын бүгінгі ұрпаққа көркем тілмен жеткізу. Атаулы экспозицияға автор 1,5 жыл бойы дайындалған.

– Экспозицияға 1,5 жыл дайындалдым. 58 жұмысымда ақын көтерген өзекті тақырыптарды бейнеледім. Әр туынды алдында Абайдың қара сөздері мен өлеңдерін қайта оқып, мағынасына терең үңілдім, – дейді Аңсаған Мұстафа.

Көрмеде ақыл, жүрек пен қайрат теңдігі, ар-ождан, еңбек, талап, мақтаншақтық пен рухани кемелдік сынды тақырыптар көркем образ арқылы өрілген. Әрбір туындының жанында Абай шығармаларынан алынған нақыл сөздер мен үзінділер ұсынылған.

Рекорд: 180 команда қатысқан «Абай QUIZ» республикалық зияткерлік ойыны

Мерейтойға арналған шаралар тек мәдени-бұқаралық сипатта емес, ақын өзі жол бастаған ілім-білім саласын да қамтыды. Жастардың білімге деген қызығушылығын арттыру, Абай мұрасын заманауи форматта насихаттау және қазақ тіліндегі зияткерлік ойындарды кеңінен дамыту мақсатында «Абай QUIZ» республикалық зияткерлік ойыны өтті.

Іс-шара тек білім сайысы емес, жас буынның ұлттық танымын, ой-өрісін кеңейтетін, интеллектуалды әлеуетін арттыратын бірегей және дәстүрлі алаңға айналды. Оған еліміздің 10 өңірінен келген 180 команда, 1080 зияткер жастар қатысты. Бұл көрсеткіш республикалық деңгейде ұлттық рекорд ретінде Қазақстан рекордтар кітабына ұсынылды.

Ойын барысында қатысушылар ой ұшқырлығы мен білім деңгейін сарапқа салды. Сайыстың жалпы жүлде қоры 4,7 миллион теңгені құрады. Ал, жеңімпаз команда 1 миллион теңге көлеміндегі ақшалай сыйлықты иеленді. Жүлделі 1 орынды «Brainstorm» (Астана), 2 орынды «Алматы Микс» (Алматы), 3 орынды «Тұрақсыз тіркестер» (Семей) командасы иеленді. Сонымен қатар, үздік өнер көрсеткен командаларға түрлі номинациялар бойынша марапаттар табысталды.

Мәдени-рухани іс-шаралар легі

Сонымен қатар, Абай облысының орталығында, аудан-қалаларында және ұлы ақын туып-өскен мекенде әр күн сайын түрлі мәдени-рухани, танымдық іс-шаралар легі ұйымдастырылды. Семей қаласындағы Бейбітшілік аралында этноауыл ашылып, аумағында тігілген 10-нан астам киіз үй маңында қазақ халқының салт-дәстүрлері мен ұлттық құндылықтарын дәріптейтін қойылымдар ұсынылды. Келушілер ұлттық тағамдардан дәм татып, түрлі көрмелер мен концерттік бағдарламаларды тамашалады.

Көрнекті күйші-композитор, Қазақстанның халық әртісі Секен Тұрысбеков пен «Ақ жауын» оркестрінің қатысуымен «Абай жолы» атты музыкалық кеш ұйымдастырылды.Кеш барысында күй өнерінің дарабозы Секен Тұрысбековтің сырлы сазға, терең философиялық мазмұнға құрылған шығармалары орындалып, көрермен жүрегінен орын алды.

«Абай әлемі» атты әдеби-сазды танымдық кеш барысында көрермендерге Абайдың рухани мұрасы мен терең философиялық ойлары дәстүрлі өнер арқылы ұсынылды. Сахнада қазақтың дәстүрлі ән өнерінің майталмандары өнер көрсетіп, Абай шығармаларын ән мен күй арқылы жеткізді.

Қазақстанның халық әртісі Майра Ілиясованың «Ән Майра, әнші Майра, ару Майра» атты шығармашылық концерті Семей қаласы, Үржар, Аягөз, Жарма, Жаңасемей аудандарында өтті. Өнер иесі Абай шығармашылығына арналған әндер мен қазақ музыка өнерінің інжу-маржандарын орындады.

Абай поэзиясы 15 тілде: халықаралық поэзия фестивалі

«ТҮРКСОЙ» халықаралық ұйымының және Михай Эминеску атындағы Халықаралық поэзия академиясының қолдауымен «Адамзаттың бәрін сүй, бауырым деп...» атты халықаралық поэзия фестивалі өтті. Шараның басты мақсаты – Абай Құнанбайұлының өлеңдерін әлемнің 15 тіліне аудару арқылы оның рухани мұрасын жаһандық деңгейде кеңінен таныту.

Фестивальге Түркі әлемі жазушылар одағы мен Конго, АҚШ, Мексика, Италия, Швеция мемлекеттерінің ақындары мен жазушыларымен қатар, отандық әдебиеттің көрнекті өкілдері қатысты.

Шара аясында «Адамзаттың бәрін сүй бауырым деп» атты дүниежүзілік поэзия антологиясының (қазақ және ағылшын тілдерінде), Ион Диаконескудің «Ол құс – Мен» романы (қазақ тілінде), Ұлықбек Есдәулеттің «Ақыннан сағат сұрама» атты румын тіліндегі кітабының, Сауытбек Абдрахмановтың «Алып Абай» кітабының тұсаукесері өткізілді.

«Адамзаттың Абайы: руханият, парасат, таным» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция

«Адамзаттың Абайы: руханият, парасат, таным» атты халықаралық ғылыми-тәжірибелік конференция ұйымдастырылды. Оған Түркия, Нидерланды, Ресей, Қырғызстан, Өзбекстан секілді алыс-жақын шетелдерден және еліміздің әр өңірінен абайтанушылар мен әдебиеттанушылар, философтар мен тарихшылар қатысуда.

Конференция аясында 9 бірдей кітаптың тұсаукесер рәсімі өтті. Бұл туындылар алғаш рет көпшілік оқырманға ұсынылды.

«Адамзаттың Абайы» атты республикалық ақындар айтысы

Мерейтой аясында өткен бірегей іс-шаралардың бірі – «Адамзаттың Абайы» атты республикалық ақындар айтысы ұйымдастырылды. Өнер додасына еліміздің әр өңірінен он екі айтыскер ақын қатысты.

Айтысты белгілі айтыскер ақын, Парламент Мәжілісінің депутаты Аманжол Әлтаев жүргізсе, ҚР еңбек сіңірген қайраткері Жүрсін Ерман қазылар алқасына төрағалық етті.

Айтыс қорытындысы бойынша үшінші орынды Әсем Ережеқызы мен Жансая Мусина (1 млн теңге), екінші орынды Айбек Қалиев пен Мейірбек Сұлтанхан (1 жарым млн теңге) иеленді. Бірінші орын алған Рүстем Қайыртайұлына 3 млн теңге берілді. Ал бас жүлдеге тігілген автокөлікті қарағандылық Мақсат Ақанов жеңіп алды. Айтысқа қатысқан басқа да ақындарға 500 мың теңгеден берілді. Ақын Қуандық Кенжебекұлы Сиязбек Сүлейменов әулетінің арнайы жүлдесіне (200 мың теңге) ие болды. Облыс әкімінің арнайы жүлдесі (500 мың теңге) Мұхтар Ниязовқа табысталды.

«Жеті қазына» мәдениет, спорт және туризм фестивалі

Қазақ халқының бар болмысы мен мәдениетін қамтыған ауқымды «Жеті қазына» республикалық фестивалі Абай ауданының Қарауыл ауылында өтті.

Үш күнге созылған шара аясында «Ер жігіт», «Сұлу әйел», «Ілім-білім», «Қыран бүркіт», «Жүйрік ат», «Құмай тазы», «Берен мылтық» сайыстары ұйымдастырылды.

Қазақ қызының көркі мен нәзіктігін паш еткен «Сұлу әйел» сайысына еліміздің әр өңірінен келген 25 ару қатысты. Ақын мұрасын дәріптеуге арналған «Ілім, білім: Абай оқулары» байқауында қатысшылар Абайдың өлеңдері мен қара сөздерін мәнерлеп оқудан бәсекеге түсті. Сондай-ақ, «Ер жігіт» сайысының қатысушылары теңге ілу, қазақ күресі, қой көтеру сынды ұлттық спорт түрлері бойынша сынға түсіп, кіл мықтылар анықталды.

Фестиваль аясында жорға жарысы, сондай-ақ топ бәйге (16 шақырым) мен аламан бәйге (25) өтті. Қазақ күресінен «Түйе палуан» (90 келіден жоғары) мен «Өгіз палуан» (74 келіге дейін) анықталды.

Ұлы Абайдың жақсы көрген ойыны тоғызқұмалақ сайысы мен 180 шақырымдық ултьрамарафонға еліміз бойынша тұңғыш рет автокөлік сыйға тартылды. Семей мен Қарауыл арасын 19 сағат, 9 минутта жүгіріп өткен Баубек Ильясов (Батыс Қазақстан облысы) жарыс жеңімпазы атанды.

10 тамыз – Абай күні

Он күнге созылған хакім тойы 10 тамыз күні ауқымды гала-концертпен түйінделді.

Қарауылтөбеде «Желсіз түнде жарық ай» гала-концерті өтті. Мерейтойға келген құрметті қонақтар «Бала Абайдан – дана Абайға» атты театрландырылған тарихи қойылым мен «Өлеңге әркімнің-ақ бар таласы» атты концертті тамашалады.

Абай облысының орталығы Семей қаласында «Құлақтан кіріп, бойды алар…» атты мерейтойлық гала-концерт өтті. Ұлы ойшылдың рухани мұрасын қастерлеп, ұлттық өнер мен заманауи сахнаны тоғыстырған қорытынды мәдени кешті 50 мыңға жуық көрермен тамашалады.

Әрбір әнші өз репертуарындағы сүйікті әндерін орындап қана қоймай, Абайдың мәңгілік мұрасына айналған әсем әндерін халықпен бірге шырқап, алаңды бір дауысты унисонға толтырды.

Бұл кеш – Абай шығармашылығына деген құрметтің, ел бірлігінің және ұлттық өнерге деген шексіз сүйіспеншіліктің жарқын көрінісі болды.