2024 yılında kazak nazimi’nin «Kulager»’i 130 yaşına girecek.

Kazak aydınlardan biri İlyas Yansugurov çok kısa hayat yaşamasına rağmen nesillere  kazak edebiyatının klasik eserlerine dönüşen muazzam ve değerli miras bırakmayı başardı.

İlyas Yansugurov 14 Mayıs 1894'te doğdu. Annesini çocukken kaybetti ve demir ustası babası büyüttü. İlyas Yansugurov'un çocukluğu ve ergenliği Jetisu Bölgesi'nin Aksu köyü'nde geçti.

Çocuğun yaratıcılığı çok erken dikkat çekmeye başladı. İlyas dombırayı harika çaldı, çocukken halk edebiyatını araştırmayı başladı sırada kendisine iyileştimede başarlı oldu. Yerel ozanların arasındaki atışmalar onu çok etkiledi. Kısa süre sonra kendisi bir hikaye anlatıcısı olarak yazmayı başladı, doğaçlama yarışmalara katılmayı severdi ve onları defalarca kazandı.

İlyas Yansugurov 19. yüzyılın sonlarında ve 20. yüzyılın başlarında Jetysu'daki bilgi merkezi olan Mamania medresesinde eğitimini devam etti. Burada genç İlyas Abay, Şan-Giray, Baytursynov ve ulusal kültürün diğer yaratıcılarının eserleriyle tanıştı. Aynı zamanda kahramanımız aşk, yerli doğanın güzelliği, halk şarkıcıları ve müzisyenleri hakkında ilk şiirleri yazmaya başladı.

1920 yılların başında İlyas Yansugurov Taşkent'te kısa süreli öğretmenlik kurslarına katılarak ve Türkistan'da ve eyaletin bazı bölgelerinde folklor toplayan etnograf Abubakir Divayev'in tarihsel gezisine katıldı. Kurs’dan mezun olduktan sonra genç öğretmen ilçesindeki okulda çocuklara ders vermeyi başladı. Aynı zamanda gazeteciliğe de ilgi duyarak «Gazeteci» ve «Beyaz Yol» gazetelerinde makelelerini yayınladı.

Kısa süre sonra İlyas Yansugurov Verny'deki (Almatı) halk eğitimi enstitüsüne davet edildi, daha sonra lideri oldu. 1920'lerin ikinci yarısında İlyas Yansugurov, Komünist Gazetecilik Enstitüsü'nde öğrencisi olarak Moskova'da yaşıyordu. Burada edebi çevrelerde ilişki kurma fırsatı ortaya çıktı. Vladimir Mayakovsky, Fakir Demyan, Eduard Bagritsky, Mikhail Svetlov ve diğer ünlü yazarlarla buluşuyor. Yüksek öğrenimini aldıktan sonra, Yansugurov memleketindeki ilk profesyonel gazeteci oldu. Tam zamanlı bir uzman olarak «Enbek Kazak» (şimdi «Yegemen Kazakistan») yayınında çalışıyordu. Gazeteciliğin yanı sıra edebiyat çalışmalarını da devam ediyor, şiir yazıyor.

1932'de İlyas Yansugurov Kazak Yazarlar Kongresi'ni hazırlayan Komisyona başkanlık yaptı ve ardından Cumhuriyet Yazarlar Birliği'nin başkanı görevive layık görüldü. 1934'te Moskova'daki 1. Sovyet Yazarlar Kongresi'nin sempoziyıma katıldı ve cumhuriyette ulusal edebiyatın nasıl geliştiği hakkında konuşma yaptı.

İlyas Yansugurov'un çalışmaları çeşitlidir. Ardına zengin bir edebi miras bıraktı farklı türlerde edebi eserleri yaratmıştır: Kazakistan tarihinin önemli aşamalarını yansıtan «Bozkır» manzumesini yazdı. Ünlü eseri «Kulager» Kazak edebiyatının klasiği haline gelen bir manzumedir. İlyas Yansugurov «Kulager’i» ХІХ yüzyılın şairi ve müzisiyen Akan-Seri Koramsaoğlu’na adadı. Eser bestecinin hayatının dramatik bir bölümü olan sevgili atı Kulager’in ölümünü anlatıyor. Manzume ulusal edebiyatın en trajik eserlerinden biridir. Bu eser yazarın halkın hayatı ve Kazakların bozkırdaki değişimlerden telafi edilemez kaybı hakkındaki vahiyleridir.

«Kyu», «Kyuşi», «Dala» şmanzumelerinde Yansugurov kendini ulusal müzik konusunda uzman olarak gösterdi. Çalışmalarında oyun yazarı olarak da sahne aldı, «Kek» «Türksib», «İsatay – Mahambet» gibi tiyatro oyunlarını da yazdı.

İlyas Yansugurov okullar için ders kitaplarının derlenmesine ve ilk Kazak takvimine aktif olarak katıldı, edebiyat eleştirisi, Kazak folklorunun eserlerinin basılmasına hazırlık, klasik eserlerin Kazak diline sanatsal tercümesi ile uğraştı: G. Heine, V. Hugo, A. Puşkin, M. Lermontov, N. Nekrasov, M. Gorki, V. Mayakovsky'nin şiirleri ve nesirleri.

Yansugurov'un yaratıcı mirasında Kazak manzumesinin hazinesine dahil olan 15 şiir bulunur. Bilinen tüm eserlere ek olarak 1916'daki ulusal kurtuluş ayaklanmasının olaylarını anlattığı «Yoldastar» romanından da bahsedebiliriz.

İlyas Yansugurov Kazpolitizdat'ın editörü ve 1934'te (tutuklanmadan önce) Kazakistan Yazarlar Birliği'nin ilk başkanıydı.Şair kişisel hayatında mutluydu. Eşi de o dönemdeki parlak ve eğitimli bir kadındır. İlyas Yansugurov kendisne ilham verici Fatima Habitova ile evlendi. Birlikte üç oğlu ve iki kızı büyüttüler.

Ancak 1937 yılı geldi - her şeyden önce Kazak aydınlarının önde gelen temsilcilerinin maruz kaldığı bir baskı dalgası yükseldi. Yanlış ihbarla düşmanca bir örgüt kurmak, ulusal bir ayaklanma başlatmaya çalışmak ve terör eylemleriyle suçlandı.

İlyas Yansugurov'un tutuklanıp ölüm cezasına çarptırıldıktan sonra eserleri yasaklandı, yayınları kütüphane fonlarından alındı ve arşivin varlığı tehdit altındaydı. Ancak akrabaları bir kısmını korudu, NKVD'nın arşivlerinde saklanmış. Siyasi Baskı ve Totaliter Rejim Kurbanı olan şairin kaderinden akrabaları uzun zamandır habersiz oldu. sadece on yıldan sonra şairin kaderini akrabaları öğrendi ve1938'de vurulduğunu ve Almatı yakınlarındaki ortak bir mezara gömüldüğünü öğrenebildiler.

Çeyrek asır sonra aklandı Ulu Kazak şairi ve oyun yazarının olağanüstü eserleri hayata geri döndü. (1957'de)

Bağımsız Kazakistan’ın Kazak aydınlarının ilk dalgasına ait yetenekli ulusal edebiyat klasiklerinin anısını koruyor. Taldykorgan'daki Jetysu Devlet Üniversitesi seçkin Kazak şairı İlyas Yansugurov'un adını taşıyor. Şairin hayatına ve eserlerine adanmış edebiyat ve anıt müzesi de orada açıldı, sokaklar, kütüphaneler, anıtlar, ülkenin büyük şehirlerinde koleksiyon paraları basıldı.

(fotoğraflar açık kaynaklardan alındı)