«Ол менің барлық аталарыма бірден ұқсайды!». Шәкен Айманов мұражайының бірегейлігі неде?
Сағат 8.30-да Алматыда жол кептелістерінің ең шыңы. Бүкіл ТМД-ға әйгілі "Қазақфильм" студиясы орналасқан Әл-Фараби даңғылы мүйізі сыңғырлап, автомобиль қозғалтқыштарымен гүрілднйді. Адамдар жұмысқа және оқуға асығады. Кішкентай павильонға мұғалім бастаған түрлі-түсті пиджак киген балалар тобы келеді. Бірінші сынып оқушылары қол ұстасып, Болонья шалбарымен сыбырлайды. Сәбилердің қызыл, қызғылт сары, сары күртешелері мегаполистің қатып қалған сұр ауасындағы Алматы қызғалдақтарының бүршіктеріне ұқсас.
Мұндай кинематографиялық сурет Қазақстан киносының негізін қалаушы Шәкен Аймановқа өте ұнайды, оның мұражайына балалар келді.
Шәкен Айманов атындағы кино мұражайы 2019 жылы толық ашылды. Оның үш залы бар, олардың бірі ұлы режиссер және актер Шәкен Кенжетайұлы Аймановтың шығармашылығына арналған.
Бұл режиссердің ең ұсақ бөлшектерімен қайта жасалған кабинеті.
Үстелде шынайы сценарийлер, фильм костюмдерінің эскиздері, қара диск телефоны, түтік және тіпті сия ыдысы бар. Әрбір экспонат- данышпан Шәкен Аймановтың өмірі мен шығармашылығы туралы баяндайтын бірегей оқиғаның үзіндісі. Мұнда сіз оттықтардың, кеңестік белгілердің, сондай-ақ пышақтардың коллекцияларын таба аласыз.
Шәкен Кенжетайұлының түсірілімнен түскен суреттері қабырғаға ілінген.
Сондай - ақ, түсірілім деректемелері- "сақалсыз алдамшы" картинасынан аты аңызға айналған Алдар-көсе қызметкерлері бар.
Сіз назар аударатын басты нәрселердің бірі - үш әдемі домбыра.
Шәкен Аймановтың өмірлік серігі болған музыкалық аспап оның тағдырында маңызды рөл атқарды. Домбырада шебер ойнаудың және аспапқа деген әсерлі көзқарастың арқасында ол "Жамбыл" кинофильмінде басты рөлге ие болды.
Бастапқыда картинаның режиссері Ефим Дзиган актерлердің атақты ақын Жамбыл Жабаевтың бейнесімен сыртқы ұқсастығына бәс тігеді. Кастинг барысында сыртқы келбеті ақынның портретіне барынша сәйкес келетін бес үміткер іріктелді.
Шәкен Кенжетайұлы бай сикофан-өлеңші рөліне қарастырылды. Оның сыртқы келбеті Жамбылдың бейнесімен сәйкес келмеді, сонымен қатар сынақ кезінде ол 30 жаста еді, ал сценарий бойынша жүз жасар ақсақалды да ойнау керек болды.
Алайда, сынақ кезінде Айманов Абай мен Жамбылдың өлеңдерін оқып қана қоймай, оны осындай жылулық пен шынайылықпен жасады, домбыраны әке ретінде сипап, режиссердің жүрегін жаулап алды. Дәл осы аспапқа деген шынайы сүйіспеншілік Шакеннің басты рөлге деген талабының шешуші факторы болды.
Мұнда режиссердің аңызға айналған шахматы да бар. Түсірілім арасында ол түсірілім алаңында немесе достарының ортасында болсын, үнемі шахмат тақтасын ұстады.
Мұражайда Айманов пиджактың қалтасында киген классикалық шахмат та, кішкентайлар да бар.
Әрбір зат, мейлі ол жеңілірек болсын, қалам болсын, тіпті ұстара болсын, көп жылдар бойы мат туыстарына, әріптестеріне және достарына жиналды. Экспонаттар топтамасын сақтаумен және толықтырумен қазақстандық қоюшы-режиссер Ұлжан Колдауова мен КСРО Халық әртісі Асанәлі Әшімов айналысты.
Олардың арқасында Шәкен Айманов залы жеке данышпанның өмірін ғана емес, бүкіл дәуірді бейнелейді.
Кино мұражайы ежелгі кинотехникасыз және тарихи картиналардан ерекше костюмдерсіз толық болмас еді. Мысалы, "Қыз Жібек" фильміндегі камзола, көйлек және сәукеле. Сондай-ақ мұражайда сол кездегі үлкен кинокамералар бар, олардың екеуіне Шәкен Айманов түсірген.
Музей директоры және актриса Бақыт Сұлтанова музей туралы қызығушылықпен әңгімелейді:
"Мұражай ешқашан бос болмайды. Бізге оқушылар мен студенттер, басқа өңірлердің тұрғындары да келеді. Көптеген шетелдіктер, Ресейден, Украинадан, Ұлыбританиядан адамдар келеді. Айманов Отеллоның монологын қазақ тіліне аударған және оны Англияда Шекспирдің 400 жылдығына орай оқыған алғашқы адам болды".
Первоклассники, что пришли на экскурсию пестрым кругом окружили Бакыт-апай.
«А это что, Бакыт-апай?», «А фотографии специально черно-белые, Бакыт-апай?», «А почему там ага молодой, а тут старый?» - звучали детские голоса.
«Я понял! - закричал мальчик в красном пуховике, - У него лицо такое доброе, что он похож на всех моих дедушек сразу!»
Экскурсияға келген бірінші сынып оқушылары Бақыт апайды қоршап алды.
"Ал бұл не, Бақыт-апай?", "Ал фотосуреттер ақ-қара, Бақыт-апай?", "Неге ол жерде жас, содан кейін кәрі?"- балалардың дауыстары естілді.
"Мен түсіндім! - қызыл күртеше киген бала айқайлады, - оның жүзі соншалықты мейірімді, ол менің барлық аталарыма бірден ұқсайды!»
Шәкен (Шахкерім) Кенжетайұлы Айманов (1914-1970) - көрнекті қазақ және кеңес кинорежиссері, сценарист, актер, КСРО Халық әртісі (1959). Қазақ киносының негізін қалаушылардың бірі.
Көрнекті жұмыстар:
● Фильмдер: "Атаманның соңы" (1970), "бас сүйегіндегі періште" (1968), "Әкелер елі" (1966), "сақалсыз алдамшы" (1964), "Ән шақырады" (1961), "біздің тәтті дәрігеріміз" (1957), "Алтын мүйіз" (1948)
● Сценарийлер: "ақсақал Құлан" (1968), "қиылыс" (1963)
Жетістіктер:
● Екінші дәрежелі сталиндік сыйлықтың иегері (1952)
● Қазақ КСР Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1967)
● Ленин, Еңбек Қызыл Ту, "Құрмет Белгісі"ордендерімен марапатталған