Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театр – Қазақстанның ең көне театрларының бірі. 100 жылдық тарихы бар өнер ордасы қазақ театр өнерінің символына айналды. Ұжым үнемі жаңа шығармашылық жетістіктерге ұмтылады және маңызды мәдени құндылықтарды насихаттайды.
Мұхтар Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театры алғашқы кәсіби шығармашылық ұжымы 1925 жылы Қызылорда қаласында құрылып, 1926 жылы 13 қаңтарда М.Әуезовтің «Еңлік-Кебек» пьесасынан үзіндімен ашылды. Театрдың қалыптасуы мен шығармашылық дамуы бірінші директор Динше Әділов және бірінші режиссер Жұмат Шанин сияқты көрнекті қайраткерлермен тығыз байланысты. Әртістік труппаға халық шығармашылығының шеберлері: Е. Өмірзақов, С. Қожамқұлов, Қ. Бадыров, Қ. Қуанышбаев, Қ. Жандарбеков, А. Қашаубаев, И. Байзақов, Қ. Мұнайтпасов, З. Атабаева, Ш. Байзақова, М. Шамова және т.б. кірді.
1929 жылы театр республиканың жаңа астанасы - Алматы қаласына көшті. Театрға дарынды әртістер келді, олар: Күләш Байсейітова, Жүсіпбек Елебеков, Шара Жиенқұлова, Камал Қармысов, Қалкен Әділшинов, Бикен Римова және басқалар. Осы кезеңде труппа репертуарды түрлі драмалық шығармалармен толықтырды. 1934 жылы театр базасында жаңа шығармашылық ұжымдар – мемлекеттік опера және балет театры, филармония және «Қазақконцерт» құрылды.
Погодиннің "мылтығы бар адам", қойылымы, 1940 ж
1937 жылы театр «Академиялық» мәртебеге ие болды. Репертуарда М.Әуезов, Б. Майлин, І. Жансүгіров, Ғ. Мүсірепов, С. Мұқановтың қойылымдары, сондай-ақ орыс және шетелдік классиктер пайда болды.
1940 жылы режиссер А. Тоқпанов М. Әуезовтың «Абай» спектаклін қойды. Айтпақшы, 1932-1938 жылдары әдеби бөлім меңгерушісі болып жұмыс істеген Мұхтар Әуезовтің театрдың қалыптасуы мен дамуындағы рөлі баға жетпес. Көркем пьесалар мен мақалаларда сөздің танымал суретшісі ұлттық сахна өнерінің бағытын анықтауға үлес қосты. Ол репертуарды байыту және әртараптандыру үшін әлемдік драматургияның шедеврлерін аударды.
1946 жылы театр 20 жылдығына орай «Еңбек Қызыл Ту» орденімен марапатталды. 1952 жылы «Абай» спектаклі үшін театрға КСРО Мемлекеттік сыйлығы берілді. 1954 жылы театр труппасына жарқын актерлер келді: Н. Жантөрин, И.Ноғайбаев, Т. Жайлыбеков және т.б. – олардың барлығы Алматы, Мәскеу, Ленинград және Ташкент қалаларында білім алды. 1958 жылы Мәскеуде «Қазақстанның әдебиеті мен өнері күндерінде» театр бес спектакль ұсынды.
Шекспирдің «Асауға тұсау» қойылымы, 1943 ж
1973 жылы Ирандағы Азия, Африка және Латын Америкасы елдерінің Халықаралық театр фестивалінде Шыңғыс Айтматовтың туындысы бойынша қойылған «Ана Жер Ана» спектаклі сәтті көрсетілді, ал 1984 жылы Франциядағы «Ұлттар театры» халықаралық фестивалінде Ғабит Мүсіреповтің «Қозы Көрпеш-Баян Сұлу» спектаклі көрермендер тарапынан қызығушылық туғызды. Бұл жетістіктер кейіннен КСРО Халық әртісі болған ГИТИС түлегі Әзербайжан Мәмбетовтің есімімен байланысты болды. Мәдени кеңістікте «Мамбетов театры», «Мамбетов дәуірі» ұғымдары қалыптасты. Әлемнің түрлі елдерінің көрермендері Қазақстанның театр өнеріне тәнті болды, ал республикада Әуезов атындағы көрнекті Театр гастрольге бармаған облыс пен аудан қалмады.
Ғ.Мүсіреповтің «Амангелді» қойылымы, 1952 ж.
М. Әуезов театр үшін ХХІ ғасыр пьесаларды жаңа қырынан таныстыру үлесімен ерекшеленді. С. Мұқановтың «Жарқын махаббат», Ғ. Мүсіреповтің «Махаббат туралы аңыз», Г. Гауптманның «Күн батар алдында», У. Шекспирдің «Гамлеті», А. Чеховтың «Үш апалы-сіңлілі», С. Асылбекұлының «Империядағы кеш», Т. Нұрмағанбетовтің «Қожанасыр тірі!» және басқалары көрерменнің жоғары бағасына ие болды.
Театр шетелдік әріптестерімен белсенді қарым-қатынас жасайды. Бұл бағыттағы алғашқы сәтті эксперименттер орыс драматургі, режиссер Н. Птушкинаның «Отелло» (У.Шекспир) қойылымы және литвалық режиссер Й. Вайткусаның «Қорқыттың көрі» (Иран-Ғайып).
Қазіргі уақытта театр жоғары шығармашылық әлеуетке ие және әлемдік сахна кеңістігіне интеграциялануда. Театр труппасының Иран, Франция, Германия, Түркия, Ұлыбритания, Жапония және басқа елдерде гастрольдік сапары сәтті болды.
"Еңлік-Кебек", 2023 ж.
Ескертпе:
М. Әуезов атындағы Қазақ драма театры Есентай өзенінің батыс жағалауында Алматы қаласындағы Абай даңғылының бойында орналасқан. 1928-1963 жылдары қазақ драма театрының өз үй-жайы болған жоқ, ол қазіргі жас көрермен театрының ғимаратында орналасты. 1981 жылы шығармашылық ұжым 800 және 250 орындық екі залды қамтитын жаңа ғимаратқа кірді. Сәулетшілер О. Баймұрзаев, А. Қайнарбаев және М. Жақсылықов монументалды, бірақ мәнерлі құрылыс жасап, 1982 жылы ҚазКСР Мемлекеттік сыйлығына ие болды. Ғимаратқа кескінді пилондармен бөлінген оңтүстік бетіндегі қасбеттің қисық қабырғалары салтанатты күй береді. Рельевті мрамор плиталардың бір саздылығын анодталған алюминийдің тік жолақтары бұзады және оларға декоративті шамдар ілінген. Олар көлемді, соғылған металдан жасалған және ұлттық ою-өрнектермен безендірілген. Бірнеше демалыс балкондары бар солтүстік қасбеті қабықпен және тегіс мәрмәр панельдермен қапталған. Ғимарат Алматының қызықты сәулет құрылыстарының бірі.
