qazaq culture

buy tickets

kz
English Қазақша Русский Turkçe 中国语文科 العربية Español Français
Басты бет
/ Мәдени мұра
/ Киіз басу және кілем тоқу өнері
Киіз басу және кілем тоқу өнері

Әр адам белгілі бір орынмен байланысты, олар оны ерекше ықыласпен және сүйіспеншілікпен қабылдайды. Бұл жерлер өткен өмірмен, халық шығармашылығымен және оның ерекше дәстүрлерімен мәдени байланыс орнатқаны сезіледі. 

Қазақстанда сәндік-қолданбалы өнердің ең көне және кең таралған түрлерінің бірі – киіз басу. Киіз басу өнері қазақ халқының тұрмысы мен мәдениетінің көптеген салаларында кездеседі.

Қазақтар ғасырлар бойы киіз үйлер жабуы, киім-кешек, қоржын жасау, сондай-ақ текеметтер мен сырмақтар сияқты түрлі интерьер заттарын жасау үшін киіз пайдаланған. Алайда, киіз басу - қазақ әйелдерінің шеберлігін көрсететін жалғыз шығармашылық өнер емес. Тоқу ел мәдениетінде де маңызды орын алады. Кілемдер, қоржындар, киіз үйлерді безендіруге арналған элементтер - мұның бәрін қолөнершілер өз өнері мен дәстүрлерін ұрпақтан ұрпаққа жалғастырған.

Қазіргі әлемдегі өзгерістерге қарамастан, Қазақстанның халық қолөнершілері киіз үйлерді безендіру дәстүрлерін сақтап, жеткізуде. Олардың жұмыстары, мейлі ол киіз болсын, кілем болсын, көрпелер болсын, өткеннің рухын, дәстүрлі өрнектер мен символизмді алып жүреді, ұрпақтан-ұрпаққа беріледі.

Киіз жасау процесі - бұл мұқият дайындық пен шеберлікті қажет ететін нағыз өнер. Күзгі қой жүнін қырқуды таңдағанда, шеберлер оны қолмен ұрып, төсенішке жұқа қабаттар жасайды. Жүн ыстық сумен құйылады, содан кейін өңдеу процесі киіз қажетті тығыздық пен беріктікке жеткенше жалғасады.

Киізден түрлі бұйымдар жасау тұрмыстық заттарды жасау процесі ғана емес, сонымен қатар мәдени мұраны сақтау. Мысалы, киіз үйлерге арналған туырлықтар, кілемшелер, сырмақтаролардың барлығының өзіндік функционалдығы бар және сонымен бірге халықтың дәстүрлері мен тарихын еске түсіре отырып, кеңістікті безендіреді.

Киіз өнерінің бірегей бұйымдарының бірі – «аяққап» - ол ыдыс-аяққа арналған қап. Бұл бұйымкүнделікті өмірде қолданылғанымен, қазақ мәдениетіне тән дәстүрлі өрнектер мен ою-өрнектерді сақтайды.

Қаршын сияқты дәстүрлі тұрмыстық заттардың көпшілігі қазіргі әлемде сирек кездесетінін атап өткен жөн. Алайда, олардың бірегейлігі мен функционалдығы оларды тек тұрмыстық заттар ғана емес, сонымен қатар қазақ халқының тарихын, әдет-ғұрпы мен мәдениетін зерттеу көзі етеді.