ЮНЕСКО қамқорлығындағы Мәдениеттерді жақындастырудың халықаралық орталығы

Қазақстан әлемдік өркениеттің бір бөлігі ретінде ғасырлар бойы жалғасып келе жатқан ұлттық және діни дәстүрлердің бай мұрасына ие. Соңғы елу жылдағы ежелгі және ортағасырлық ескерткіштерді зерттеу Қазақстан халқының тарихы мен мәдениетін, оның ішінде рухани өмір мен діни көзқарастарды, атап айтқанда: тәңіршілдік, шаманизм, манихейлік, зороастризм, буддизм, маздеизм және мұсылмандықты тереңірек зерттеуге мүмкіндік берді.

Сарайлар, храмдар, кесенелер мен мешіттер сияқты сәулет ескерткіштерінің қалдықтары мәдениеттің ең ақпараттандыратын және айқын дәлелі болып табылады. Олар ежелгі және ортағасырлық елді мекендер мен қалалардың археологиялық қазбаларында кездеседі.

ҚР аумағындағы қалаларды археологиялық қазу нәтижелерін зерттеу ежелгі және орта ғасырларда Қазақстанды кесіп өткен Ұлы Жібек жолы керуен жолдарының жүйесі сәулет және сәулет мектептерін тарату үшін де қызмет еткенін көрсетеді.

Қазақстан халқының мәдениеті мен рухани саласының дамуы тарихи оқиғалармен тығыз байланысты. Адамдардың рухани дүниетанымын қалпына келтіруде экономикалық әдет-ғұрыптар, әдет-ғұрыптар, өнер, ғибадат орындары, соның ішінде қасиетті орындар мен сәулет маңызды рөл атқарды.

Археологиялық мәдени мұраны зерделеу Қазақстанның көшпенділер елі және қалалар елі болғандығын айқын дәлелдейді: осы екі дәстүрдің синтезі мен өзара іс-қимылы мәдени Генезис пен этногенездің, сондай-ақ қазақтардың ең жақын ата-бабаларының мемлекеттілігінің дамуында жатыр.

Қазақстанның ЮНЕСКО-мен өзара іс-қимылы 

ЮНЕСКО-ның табиғи және мәдени мұра саласындағы бүкіләлемдік мұра тізімі маңызды.

Қазақстанның ЮНЕСКО-мен ынтымақтастығы «Жібек жолы – диалог жолдары» - «Integral Study of the Silk Roads of Dialogue, 1988-1997»

ірі ғылыми бағдарламасы шеңберінде 1988-1997 жж. мәдениетті дамытудың дүниежүзіліконжылдығынан басталды.

2003 және 2014 жылдар Қазақстанның білім, ғылым және мәдениет мәселелері жөніндегіБіріккен Ұлттар Ұйымымен (ЮНЕСКО) ынтымақтастық тарихында маңызды болды.

Қазақстан Республикасының халықаралық аренадағы, сондай-ақ мұраны зерделеу, сақтаужәне пайдалану саласындағы белсенділігі 2013 жылғы қарашада Парижде ЮНЕСКО БасАссамблеясының 19-сессиясында Қазақстан Республикасы Дүниежүзілік мұра комитетінемүше 21 елдің құрамына таңдалуына әкелді. Бұл Қазақстанның халықаралық аренадағы үлкенжетістігі.

2014 жылғы маусым айында Дохада (Катар) өткен дүниежүзілік мұра комитетінің 38-шісессиясы да Қазақстан үшін маңызды оқиға болды. Бұл сессияда ЮНЕСКО-ның БүкіләлемдікМәдени мұра тізіміне Жібек жолының бір бағытына кіретін «Жібек жолы: ЧаньаннанТянь-Шаньға дейін» деп аталатын сегіз археологиялық ескерткіш енгізілді. Ғалым К.М. Байпақовтың белсенді қызметі ЮНЕСКО-дағы мемлекеттік органдардың Қазақстанныңтарихи ескерткіштерін Жібек жолындағы мәдени мұра ескерткіштерінің құндылығын бағалайотырып, ЮНЕСКО-ның Бүкіләлемдік Мұра Тізіміне енгізу жөніндегі күш-жігерінеайтарлықтай дәрежеде ықпал етті.

Қазіргі уақытта ЮНЕСКО-ның бүкіләлемдік мұра тізіміне Қазақстан Республикасы ұсынғанмына объектілер енгізілген:

1. Қожа Ахмет Яссауи кесенесі - Түркістан қаласында орналасқан исламдық қасиетті орын. Ол Орталық Азиядағы ең үлкен мұсылман ескерткіштерінің бірі және бүкіл әлемдегімұсылмандар үшін қажылық орын.

2. Петропавл бекінісі және әскери-тарихи мұражай-қорық - Петропавл қаласында орналасқантарихи кешен. Оның құрамында бекініс, әскери тарих мұражайы және ескерткіш аллея бар.

3. Мәдениет ескерткіші Кохен ескерткіштерінің мәдени-тарихи кешені - Ресеймен шекараласКохен ауылының жанында орналасқан археологиялық кешен. Ол аймақтағы көшпеліхалықтардың өмір тарихы мен мәдениетімен байланысты әртүрлі археологиялық нысандардықамтиды.

Бірте-бірте Қазақстан Республикасы өзінің мәдени және табиғи мұрасын халықаралықаренада ілгерілету жөніндегі жұмысты жалғастыруда.

ЮНЕСКО қамқорлығымен Мәдениеттерді жақындастырудың халықаралық орталығынқұру

Алматыда ЮНЕСКО қамқорлығымен Мәдениеттерді жақындастырудың халықаралықорталығы Мәдениеттерді жақындастырудың онжылдығы аясында құрылды (2013-2022). Қазақстанда осындай орталықты құру туралы шешім 2015 жылғы қарашада ПариждеЮНЕСКО-ның Бас конференциясының 38-ші сессиясында айтылды.

Осыдан кейін көп ұзамай Алматыдағы республикалық кітап мұражайының базасындаҚазақстан Республикасы Үкіметінің 2015 жылғы 29 желтоқсандағы (№ 1117) қаулысына сәйкес«Мәдениеттерді жақындастыру орталығы» мемлекеттік мұражайы құрылды. Орталық өзқызметін директор Қайрат Маратұлы Байпақовпен бастады. Оның басшылығыменкезең-кезеңмен Даму стратегиясы әзірленіп, орталықтың орта мерзімді перспективаға арналғанжұмыс жоспары айқындалды.

2016 жылдың қыркүйегінде Алматыда Мәдениеттерді жақындастырудың халықаралықорталығын құрудың орындылығын бағалау, оның даму жоспары мен әлеуетін талдау үшінЮНЕСКО миссиясы жіберілді. Миссияны Бадарч Дэндав, Уги Нганда Нгатта және Арина Плочных құрады. Миссияны дайындау және оның жұмысы Алматыдағы Қазақстан, Қырғызстан, Тәжікстан және Өзбекстан бойынша ЮНЕСКО-ның кластерлік бюросымен ынтымақтастықта жүзеге асырылды.

Миссия орталықтың жұмысын келесі басым бағыттарда жандандыруды ұсынды:

• Ғылыми зерттеулерді мұқият жүргізу және дінаралық және мәдени диалог бойынша жаңа білім алу.
• Өңірдегі мәдениетаралық байланыстарды дамытуға елеулі үлес қосу.
• Мәдениеттерді жақындастыру орталығына ғылыми құрамдас бөліктің аймақтық және халықаралық зерттеулерінде шешуші мән беру
• Әлемдік және дәстүрлі діндер.
• Ұлы Жібек жолын және оның мәдениетаралық диалогты ілгерілетуге қосқан үлесінің маңыздылығын зерттеу.

2017 жылғы 9 қарашада Алматыдағы мәдениеттерді жақындастыру орталығына ЮНЕСКО-ның 2-санатын беру туралы сертификат табыс етілді. Бұл орталықтың ЮНЕСКО-ның мәдениет саласындағы жоғары стандарттары мен талаптарына сәйкес келетіндігін растайды. Қазақстан Республикасының Мәдениет және спорт министрлігі 2017 жылы орталықты ресми құжаттарда «ЮНЕСКО қамқорлығымен 2-санаттағы Мәдениеттерді жақындастырудың халықаралық орталығы» деп қайта атау туралы шешім қабылдады.