Оңтүстік Қазақстан облысының жұмбаққа толы бөктерлерінде, Ордабасы ауданында, Аққайлы ауылының шығыс шетінде ерекше сәулеттік ғажайып – Ишан-базар мешіті тұр. Бұл ғимарат, аяқталмағанына қарамастан, Қазақстанның ғибадат архитектурасының бірегей өкілі.

Бұрын бұл жер айналадағы барлық жерлерден сенушілерді тартатын Арыс өзенінің бассейні өмірінің орталығы болған. Мұнда жәрмеңкелер мен базарлар өркендеп, мереке күндері көп адамдар жиналды. Дәл осы жерден құрылымның өзі де, іргелес аумақ - Ишанбазар да пайда болды.

Ишанбазар мешітінің құрылысы 1880 жылдары басталып, аяқталмаған күйінде отыз жылға жуық уақытқа созылды. Алайда, бұл жағдай ескерткіштің архитектуралық қасиеттеріне көлеңке түсірмейді. Өткен ғасырдың 80-ші жылдарына қарай Ишан-базар мешіті қараусыз қалды.

Ишанбазар сияқты мешіттер намазгах, муссала немесе идгах деп аталды. Олар қала шегінен тыс жерде немесе базарлары бар ірі ауылдардың жанында салынды, олар Құдайға бет бұрған сенушілердің шоғырлану орны ретінде қызмет етті.

Тарихшылар құрылымды былайша сипаттайды: «Көп күмбезді және айбынды Ишанбазар мешіті тоғыз бөлмені, соның ішінде төртбұрышты бөлмелермен қоршалған кең михраб намазханасын қамтыды. Аркалар залды бөлмелермен байланыстырып, біртұтас кеңістік сезімін тудырды. Бұрыштық хужралар имам мен медресенің шәкірттеріне арналған. Мешітті күн шығысына қараған үлкен айван безендірді, оның үстінде биік цилиндрлік барабандағы орталық күмбез тұрды».

Ишанбазар құрылысында қолданылған архитектуралық әдістер Самарқандтағы Бибі Ханым (1399-1404) құрылысы кезеңіне сәйкес.

20-шы жылдары күмістен құйылған жарты ай орталық күмбезге орнатылды. Жергілікті аңыздар күн батқанда және таң атқанда жарты ай жарқырап, оның жарығы 15 км қашықтықта көрінді деп мәлімдейді.

Бүгінгі таңда түпнұсқа күмбездердің тек біреуі ғана сақталған, оның астында XVIII ғасырға жататын төбелік арқалықтары бар шағын бөлме бар.

Ишанбазар мешітінің тағдыры өткен ғасырдың 80-жылдарына дейін оңай болған жоқ. Бірақ келер жылы қалпына келтіру жұмыстары жалғасады және қазір жергілікті тарихи мұражайға айналған Ишанбазар мешіт-медресе қажыларға ғана емес, Қазақстанның осы таңғажайып бұрышының тарихы мен мәдениетіне сүңгуге дайын туристерге де есігін айқара ашады деген үміт бар.