Семей қаласының Абай атындағы облыстық әмбебап кітапханасы Қазақстанның ең көне кітапханаларының бірі. XIX ғасырдың екінші жартысында 1883 жылдың қазан айында Семей қаласында саяси жер аударылғандардың көмегімен қоғамдық кітапхана құрылды.
Абай Құнанбаев қоғамдық кітапхананың ашылуына өз үлесін қосты және оның тұрақты оқырманы болды. Кітапхананың ашылуында Семей саудагерлері қаржылай көмек көрсетті.
Құрылған жылы кітапханада 274 дана кітап болды, кітапхананы 130 оқырман пайдаланды. 1902 жылы Н.В.Гогольдің қайтыс болғанына 50 жыл толуына байланысты орыс әдебиетінің ұлы классигінің есімі берілген тегін оқу бөлмесі ұйымдастырылды.
1906 жылы кітапхана комиссиясының шешімімен тегін оқу бөлмесі қоғамдық кітапханамен біріктірілді.
Абай Семей қаласына келгенде ең алдымен, кітапханаға барды, қыс мезгілінде өзіне қызық кітаптарды оқу үшін қалада ұзақ уақыт болатын, ал жазда туған ауылында оқу үшін газеттер, журналдар, кітаптарды Шыңғыс тауларының асуларынан өткізіп, ауылана жеткізетін. Абай өзінің поэзиясы арқылы қазақ халқын еуропалық және орыс классиктерінің шығармаларымен таныстырды.
Қорда XVIII-XIX ғасырдың екінші жартысы мен ХХ ғасырдың басында шыққан 5000-ға жуық құнды сирек басылымдар сақталған. Кітапхана мақтанышы - Абай оқыған кітаптар, өлке туралы басылымдар, Императорлық Орыс Географиялық қоғамының Батыс Сібір бөлімшесінің Семей бөлімінің ғылыми еңбектері, қазақ зиялыларының өмірлік шығармалары және кеңес дәуіріндегі мерзімді басылымдар.
Ұлы Абайдың өмірі мен шығармашылығы мен қоғамдық қызметіне байланысты мәліметтерді ақынның көзі тірісінде жарық көрген «Семей қаласындағы бастауыш білім туралы қамқоршылық қоғамы кеңесінің 1893/1894 жылдардағы есебі», «Орыс Географиялық Қоғамының Семей бөлімінің 1907 жылғы жазбаларының» ІІІ шығарылымынан, Н.Я. Коншиннің «Семей мұрағаты өлкетану үшін не бере алады» 1927 жылы Орыс Географиялық Қоғамының Семей бөлімінің 16-шы шығарылымында, 1915 жылы көпес П. Плещеев типогафиясында жарық көрген «Семей облысының 1914 жылғы ауыл шаруашылық шолуы» жинақта, сондай-ақ «Орыс Географиялық Қоғамының Семей бөлімінің 1924 жылғы 1 қазаннан 1925 жылғы 1 қазанға дейінгі есебінде» табуға болады.
Кітапхана қорында сирек мерзімді басылымдар сақталған: 1894 жылғы Семей облыстық «Семей облыстық ведомостары» газеті; 1923 жылғы қазандағы «Степная правда» газетіне қосымша «Шахта» деген атпен, 1929 жылдан бастап «Прииртышская правда» деген атпен, 1932, 1934 жылдары «Социалды Шығыс», 1935 жылдан бастап Семей облыстық «Екпін» газеті.
Сирек мерзімді басылымдар қорын 1939 жылы Катонқарағай ауданының «Екпін Алтай», 1935 жылы Киров ауданының «Ертіс коммунары», 1939 жылы Зайсан ауданының «Большевиктер колхоздар үшін», 1939 жылы Ұлан ауданының «Социалистік майдан» және 1937 жылы басқарманың «Түрксіб» газеті толықтырады.
Әр жылдары кітапхана оқырмандары жазушы Мұхтар Әуезов, академик Қаныш Сәтбаев, абайтанушы, ғалым Қайым Мұхамедханов, Әзілхан Нұршайхов және т.б. болды.
Қазақстан Республикасы Министрлер Кабинетінің 1992 жылғы 8 желтоқсандағы шешімімен кітапханаға қазақтың ұлы ақыны Абай Құнанбаевтың есімі берілді.
1995 жылы кітапхана IFLA - халықаралық кітапхана қауымдастығының мүшесі болды және Түркия, Украина (Қырым), Норвегия, Оңтүстік Корея, Канадада өткен халықаралық конференцияларға қатысты.
2011-2023 жылдары кітапхана Астана, Алматы, Қарағанды, Өскемен, Павлодар, Семей қалаларында, ҚР Ұлттық академиялық кітапханасында, ҚР Ғылым Академиясының Орталық ғылыми кітапханасында, С.Аманжолов атындағы Шығыс Қазақстан мемлекеттік университетінде, С. Торайғыров атындағы Павлодар облыстық кітапханасы, Ж. Бектұров атындағы Қарағанды облыстық жасөспірімдер кітапханасы ұйымдастырылған түрлі халықаралық, республикалық конгрестер мен конференцияларға қатысты.
2013 жылы кітапхананың 130 жылдық мерейтойы қарсаңында «Абай рухани орталығы» ұйымдастырылды, ол кітапхана пайдаланушыларын өз уақытында Абай Құнанбаев оқыған кітаптармен жүйелі түрде таныстырады.
2017 жылы – «Алаш» автономиясының құрылғанына және Алашорда ұлттық үкіметінің құрылғанына 100 жыл толуына орай Абай кітапханасы «Алаш» электронды кітапханасын құрды.
Абай Құнанбаевтың 173 жылдығы қарсаңында кітапхана Өзбекстан астанасы Ташкент қаласында «Біздің Абай» тақырыбында әдеби экспозиция ұйымдастырды.
Кітапхана 2018-2021 жылдары ШҚО әкімдігінің қолдауымен «Абай әлемі» жобасын жүзеге асырды. 2023 жылдан бастап облыс әкімдігінің қолдауымен Абай «Абай жолы» жобасын іске асыруда. Жоба аясында облыстың 137 кітапханасының кітап қоры толығаты өңір авторларының кітаптары шығарылады.
ҚР Президенті Қасым-Жомарт Кемелұлы Тоқаевтың Семей қаласына сапары барысында кітапханамыздың сирек басылымдар қоры таныстырылды.
Кітапхана Астана қаласындағы «EurasianBookFair – 2019» IV – Еуразиялық халықаралық кітап көрме-жәрмеңкесіне және «EurasianBookFair – 2022» VI-Еуразиялық халықаралық кітап көрме – жәрмеңкесіне қатысты.
2021 жылы «Рухани мұра – 2021» фестивалінде кітапхана «Қазақстанның ұлттық электрондық кітапханасын толықтыруға және дамытуға қосқан үлесі үшін» номинациясы бойынша жеңімпаз атанды.
Бір ғасырдан астам уақыт бойы халыққа қызмет етіп, әр оқырманға рухани азық беретін осы рухани ағарту орталығында сақталған әрбір кітаптың өзіндік тарихы бар. Кітапхананың сирек басылымдар қорында сақталған 5000-ға жуық кітап кітапхананың алтын қорын құрайды. Кітапхананың сирек басылымдарының жинағына XVIII ғасырдың 2-жартысы - ХХ ғасырдың басындағы орыс кітап басылымдары, ХХ ғасырдың басындағы Өлкетану әдебиеті, Батыс Сібір бөлімінің Семей бөлімінің жазбалары кіреді. XIX — XX ғасырдың басында жарық көрген және біздің аймаққа қатысы бар және кеңес дәуірінің мерзімді басылымдарынан тұратын Императорлық Орыс Географиялық Қоғамы. Ұлы жазушылар мен қазақ зиялыларының шығармаларынан тұратын кітапхананың сирек коллекциясы ерекше құнды. Дж. Спенсер, Милл, Дж. Г. Льюис, А. Уоллес, В. Вейвелл, Батыс Еуропа ойшылдарының, Семей өңірін зерттеген зерттеушілердің еңбектері, Б. Герасимова, Е. П. Михаэлис, Н.Я.Коншина, Г. Н. Потанина, Ф. Зобнина, А. Седельникова, Э. Шмурло, В. Сапожников, қазақ зиялылары А. Бөкейханов, Ж. Ақпаев және т. б. ғылыми мақалалар табуға болады.
Батыс классикалық әдебиеті, орыс әдебиетінің алтын ғасыр жазушылары шығармалары,Е.Бекмаханов, С. Асфендияров сияқты ұлттық ойшылдардың репрессиялық саясаттың құрбаны болған ұлы ғылыми монографиялық туындылары және қазақ әдебиетінің алтын ғасырын қалыптастырған қоғам қайраткерлері С. Сейфуллин, Б. Майлин, и. Жансүгіровеңбектері.
Кітапхана сөрелерінде А.Ермеков, Х. Досмұхамедов, Ж. Кудериннің шығармалары сақталған. Сонымен қатар, ресейлік «Современник», «Еуропа хабаршысы», «Орыс хабаршысы», «Педагогикалық жинақ», «Әлеуметтік Шығыс», «Экпинди» және т.б. мерзімді басылымдардың бай қоры сақталған.
Жалпы Қор – 392193 дана, қазақ тілінде – 87338 дана.
