1891 жылы Қостанай уезінің орыс қоныс аударушылары арасында бастауыш білім беруді тарату жөніндегі Торғай қамқоршылық қоғамы Торғай облысының әскери губернаторына Қостанайда тегін Халықтық оқу залын ашу туралы өтініш жасады. Оқу бөлмесі 1892 жылы ашылды, онда 467 кітап атауы болды. Кітапхана жарғы негізінде жұмыс істеді.

Кітапхананың қолда бар құжаттарында «1937 жылдың қаңтарынан бастап Қостанай облысының құрылуына байланысты қалалық кітапхана облыстық кітапхана деп атала бастасын» делінген.

1949 жылы ұлы орыс жазушысы Лев Николаевич Толстойдың 120 жылдық мерейтойында кітапханаға жазушының есімі берілді.

Ұлы Отан соғысы жылдары Л.Н. Толстой атындағы облыстық кітапхана өміріндегі ерекше жылдар. Кітапханашылардың арқасында қорда арнайы жәдігерлер - майданнан келген оқырман хаттары бар.

Көптеген жылдар бойы кітапхана ғимаратының орналасқан жері Повстанческая көшесі, 74 үй болды. Л.Н. Толстой атындағы Облыстық әмбебап ғылыми кітапхананың одан әрі дамуы оның техникалық құралдары, кітапхана ресурстары, қаражат бөлу, штаттың ұлғаюымен қатар жүрді.

1979 жылы шілдеде пайдалы ауданы 6000 шаршы метр, кітап сақтау сыйымдылығы 500 мың томнан асатын, оқырмандарға арналған Орындар саны 370 болатын жаңа типтік ғимаратқа көшті.

1997 жылы Л.Н. Толстой атындағы ОӘҒК әлемге әйгілі «Сорос» қорының грантын алды. Кітапхана «Сорос», «Еуразия» қорлары мен ашық қоғам институты ұйымдастырған байқауға қатысып, жеңімпаздардың бестігіне кірді. Грант арқасында интернет желісіне қолжетімділік ашылды, жаңа технологиялар сатып алынды, кезең-кезеңімен оқыту семинарларына шақырулар алынды, көптеген жаңа әдебиеттер сатып алынды.

«Пушкин кітапханасы» мегажобасына қатысу қорды үздік шетелдік баспалардың әдебиеттерімен, сондай-ақ электрондық ақпарат тасымалдаушыларымен толықтырды.

1998 жылы Л.Н.Толстойдың туғанына 170 жыл толуына орай кітапхананың қонақ бөлмесінде А.М. Горькийдің: «Толстой - ол бүкіл әлем» деген сөздерімен аталатын тұрақты жұмыс істейтін көрме ашылды. Көрмедегі кітаптар қатарына шығармалар жинағының томдары мен жазушылардың жеке шығармалары, оның ішінде 1872 жылы жарық көрген «алфавиттің» қайта басылымы, И.Репин мен И. Крамскийдің картиналарының репродукциялары, Толстойдың замандастары түсірген фотосуреттер, оның романдарына иллюстрациялар кіреді.

2001 жылы «РАБИС» бағдарламасын сатып алудан басталған кітапхана процестерін автоматтандыру кітапхана жұмысын түбегейлі өзгертті. Кітапхана қорына ағымдағы түсімдер туралы ақпарат енгізілетін электрондық каталогты қалыптастыру қарқынды жүріп жатыр. Қазіргі уақытта кітапханада 45 автоматтандырылған жұмыс орны бар, қазақ және орыс тілдерінде толық мәтінді құқықтық деректер базасы бар, онда құжаттарды электрондық жеткізу қызметі жұмыс істейді.

Кітапхананың кадрлық құрамы - 130 қызметкер, жұмысты14 бөлімде 97 кітапхана маманы ұйымдастырады. Жыл сайын кітапхана 35 мың оқырманға қызмет көрсетеді, оларға 900 мыңнан астам әдебиет беріледі. Күнделікті бару көлемі мыңнан астам оқырман. Кітапхана журналдар мен газеттердің 500-ден астам атауын жазады.

1894 жылы Қостанай қаласының халық үйінде алғашқы көпшілік кітапхана ашылды.

Жалпы қор – 491 649, оның ішінде қазақ тілінде – 76 268.

Бірегей басылымдар - 2 220

Арқалық қаласының № 2 облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы

1970 жылы Торғай облысының құрылуы мен Арқалыққа облыс орталығы мәртебесін беру Арқалық қаласының дамуына қуатты серпін берді.

1971 жылы 27 қаңтарда Торғай облыстық мәдениет басқармасының шешімімен Арқалық қаласында облыстық және облыстық балалар кітапханалары ашылды.

Кітапхананың типтік ғимараты болмады, ол тұрғын үйлерге орналастырылды.

Бастапқы кітап қоры Целиноград және Қостанай қалаларының облыстық кітапханаларынан берілген кітаптардың 3,5 мың данасын құрады. Жұмыстың алғашқы екі жылында кітап қоры, каталогтар мен картотекалар құрылды, оқырмандарға қызмет көрсетуге дайындалды. 1971 жылдың аяғында кітапхананың кітап қоры 8100 дана, 1972 жылы 17313 дана болды. Тек 1973 жылдың 1 қарашасында ғана абонемент ашылды.

1973 жылдың аяғында кітапхана алғашқы сандық көрсеткіштер берді:

оқырмандар саны - 400, келушілер саны - 1020, кітап беру - 2478 басылым, кітап қоры - 27744 дана. Осылайша бірінші кітапхананың негізгі көрсеткіштеріндегі өсім алғашқы қадамынбастады.

1975 жылы кітапханада оқу залы жұмыс істей бастады. Кітап қорының өсуімен, функционалдық міндеттерінің артуымен кітапхана өзінің материалдық базасын біртіндеп жақсартты. Қаламен бірге кітапханалар мен оқырмандар саны артып, кітап қоры толықты.

1979 жылы 19 қазанда Торғай облыстық жасөспірімдер кітапханасы ашылды. Республикалық мемлекеттік кітапхананы орталықтандырылған кітапхана жүйесіне көшіру туралы 1974-1980 жылдарға арналған жоспарға сәйкес, Торғай облысында кезең-кезеңімен 1976-1980 жылдар аралығында аудандар бөлінісінде мемлекеттік бұқаралық кітапханалар желісін орталықтандырылған қызмет көрсету жүйесіне көшіру жүзеге асырылды, бұл облыстың орталық аудандық кітапханаларын құруға едәуір дәрежеде ықпал етті.

1987 жылға қарай Арқалық халқының саны 70,6 мың адамды құрады. Халыққа қызмет көрсету үшін 9 филиалы бар Қалалық орталықтандырылған кітапхана жүйесі жұмыс істеді. Облыстық ғылыми-техникалық және әмбебап, жасөспірімдер мен балалар кітапханалары, Зағип және нашар көретін азаматтарға арналған кітапхана арнайы жұмыс атқарды.

Торғай облысы қайта құрылғаннан кейін, 1988 жылғы 24 маусымда Торғай облыстық кітапханасының базасында Қостанай облысы мәдениет комитетінің Арқалық қалалық орталықтандырылған кітапхана жүйесі ұйымдастырылды.

Қазақстан Жоғарғы Кеңесі Төралқасының Жарлығымен 1990 жылы 17 тамызда Торғай облысы бастапқы шекараларында қайта қалпына келтірілді. 1990 жылы 25 қазанда Торғай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы қайта қалпына келтірілді. Сондай-ақ, жоғарыда аталған басқа да облыстық кітапханалар қалпына келтіріліп, ОКЖ қайтадан жұмыс істей бастады. 1996 жылы Торғай аймағында 43 кітапхана мен клуб жабылды. Ал қаланың өзінде қалалық кітапхана жүйесі жойылды.

ҚР Президентінің 1997 жылғы «ҚР Әкімшілік-аумақтық құрылысын оңтайландыру жөніндегі шаралар туралы» Жарлығымен Торғай облысы жойылды. Торғай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы Арқалық қаласындағы № 2 Қостанай облыстық әмбебап ғылыми кітапханасы болып қайта құрылды.

Осылайша, Арқалық қаласында Қазіргі №2 облыстық әмбебап ғылыми кітапхана 1997 жылы 14 маусымда Торғай облысының бұрынғы облыстық кітапханаларының базасында құрылды:

- облыстық әмбебап ғылыми кітапхана,

- облыстық балалар,

- облыстық жасөспірімдер,

- облыстық арнайы. Арқалық қаласының Зағип және нашар көретін азаматтарына арналған кітапханалар.

2001/03 жылдары кітапханаға Абай даңғылы, 62 мекен-жайында жаңа үй-жай бөлінді. Мұнда кітапхананың облыстық әмбебап ғылыми және жасөспірімдер, балалар әдебиеті бөлімдері орналасқан.

Қордың көлемі - 282823 дана, оның ішінде қазақ тілінде - 60406 дана.

Бірегей басылымдар - 86

Мекен-жайы: Қостанай облысы, Арқалық қаласы, Абай көшесі, 62

Ы. Алтынсарин атындағы облыстық жасөспірімдер кітапханасы

1958 жылы маусымда облыстық мәдениет басқармасы Қостанай қаласында 5 адамнан тұратын облыстық балалар кітапханасын ашу туралы бұйрық шығарды. Кітапханада үй-жай, жабдықтар, кітап қоры болған жоқ. Уақытша кітапхана қызметкерлері қалалық балалар кітапханасына орналастырылды. Кітап қорын толықтыру үшін басылымдар облыстық кітапхана коллекторында іздестірілді. Аудандарда балалар ауылдық кітапханалары ашылып, практикалық және әдістемелік көмек көрсетілді.

1959 жылы облыстық балалар кітапханасына үй-жай (жас көрермендер кинотеатры) бөлінді. Ғимаратта күрделі жөндеу жұмыстары жүргізіліп, дөңгелек пештер бумен жылытуғаауыстырылды. Кітапхана жыл сайын кітап қорын, кітапхана жабдықтарын, оқырмандарға қызмет көрсетуді арттырып, жетілдіріп отырды. Кітапханаға «Үздік кітапхана жұмысы», содан кейін жазушы А.П. Гайдар есімі берілді.

Облыстық жасөспірімдер кітапханасы қорды 1978 жылдың қазан айынан бастап жинай бастады, оқырмандар үшін 1980 жылдың 4 қаңтарында ашылды.

Қазақ ағартушысы Ы. Алтынсариннің есімі кітапханаға 1991 жылы берілді. 1992 жылы тамызда екі дербес кітапханадан: А. Гайдар атындағы облыстық балалар кітапханасы мен Ы. Алтынсарин атындағы облыстық жасөспірімдер кітапханалары біріктіріліп, Ы. Алтынсарин атындағы балалар мен жасөспірімдерге арналған облыстық кітапхана құрылды.

Кітап қоры қазақ және орыс тілдерінде 158 мыңнан асады. Кітапханаға 10 мыңнан астам адам келеді. Жыл сайын оқырмандарға 200 мыңнан астам дана кітаптар, мерзімді және басқа да басылымдар беріледі. Кітапхана сәулет ескерткішіне жататын ғимаратта, 1896 жылы салынған көпес Воронов ғимаратында орналасқан.

Жалпы Қор - 157 891, оның ішінде қазақ тілінде - 29 857.

Бірегей басылымдар жоқ

Мекен-жайы: Қостанай қ., Қасымқанов к-сі, 74