Сәкен Сейфуллин (1894—1939жж.) – қазіргі қазақ әдебиетінің негізін қалаушы, ақын және жазушы, қоғам және мемлекет қайраткері.
Қазақстан Жазушылар одағының негізін қалаушы. ХХ ғасырдағы Қазақстандағы мәдени құрылыстың басты бағыттаушыларының бірі. 1913 жылы «Айқап» журналында өзінің алғашқы мақаласын жариялады. 1914 жылы қазақ даласындағы алғашқы өзгерістер туралы оның «Өткен күндер» өлеңдер жинағы жарық көрді. 1914 жылы Омбы қаласында құрылған «Бірлік» қазақ жастары ұйымының жетекшілерінің бірі болды.
1917 жылы Ақмолада Сейфуллин белсенді саяси қызметін бастайды. 1917 жылы сәуірде ол «Жас қазақ» қоғамдық-саяси және мәдени қоғамын құрады, 1917 жылы шілдеде Сейфуллин «Тіршілік» газетін шығаруға қатысады. 1918 жылы мамырда С.Сейфуллиннің «Бақыт жолында» пьесасы бойынша спектакль премьерасы өтті.
1918 жылы маусымда Ақмолада ақ гвардиялық төңкеріс болып, Сейфуллин тұтқындалып, 1919 жылы қаңтарда Ақмола түрмесінен Петропавлға жіберілді. «Өлім» вагонында ол 47 күн өткізді, кейінірек жазушы бқл күндерді өзінің «Тікенді жол» романында сипаттайды. 1920 жылы мамырда ол Қызыл армия билігіндегі Ақмолаға оралды. Беделді қайраткерлердің бірі ретінде С. Сейфуллин Үкімет құрамына және КазЦИК Президиумына сайланды. Ол алғашқы мемлекеттік жарлықтарды әзірлеуге белсенді қатысты. Сейфуллиннің эрудициясы мен табандылығы Қазақстанға қазақтың жерлері қайтарыла бастады. 1922 жылы 13 маусымда ол республиканың халық ағарту комиссарының орынбасары және республикалық «Еңбек қазақ» газетінің редакторы болып тағайындалды. Қазақстан Жазушылар одағының негізін қалаушы болды. Ол алғашқылардың бірі болып Қырғыз КСР Халық Комиссарлары Кеңесінің төрағасы қызметін атқарды (1920-1925).
Белсенді қоғамдық-саяси қызметіне қарамастан, Сейфуллин ақын болып қала берді және өлең жазды. 1922 жылы оның «Асау тұлпар» өлеңдер жинағы, «Қызыл сұңқарлар» драмасы жарық көрді.
1924 жыл Сәкен Сейфуллиннің өміріндегі бетбұрыс кезең болды, ол кезде Большевиктер қатарында билік үшін күрес шиеленісе түсті, ал қазақ даласында алашордалықтарға қатысты таптық стратификация басталды. 1920-1930 жылдары қазақ әдебиетінің дамуы аса қиын жағдайда өтті.
Сәкен Сейфуллин көп қырлы ақын. Оның «Өткен күндер» алғашқы жинағында пейзаждық лирика да, патриоттық лейтмотивтер де бар. Жаңа әдебиеттің өсиетін орындаған жас ақын ұлы Абайды өзінің ұстазы деп санады. Оның верификация өнерін де, махаббат поэтикасын да өзінеқабылдады. «Ұмытылмас», «Біз қоштасқан жерде», «Сүйіктіме» және басқа да бірқатар өлеңдер Абай лирикасының әсерінен жазылған.
Сонымен қатар, ол қазақ халқының фольклорлық шығармаларын жинауды жалғастырды. Атап айтқанда, ол «Ежелгі қазақ әдебиетінің үлгілері», «Ләйлі мен Мәжнүн» және т.б. жинақтар шығарды. 1931 жылы оның «Біздің өмір» сатиралық романынан үзінділер жарық көрді.
1934 жылдың басында Сәкен Сейфуллин қазақ зиялыларының басқа өкілдерімен бірге Қазақ ұлттық мәдениет ғылыми-зерттеу институтында жұмыс істей бастайды. Институтта басқа да белгілі ғалымдар еңбек етті: көрнекті қазақ шығыстанушысы және мемлекет қайраткері Санжар Асфендиаров: қазақ тіл білімінің негізін қалаушылардың бірі, түркітанушы, педагог, профессор Құдайберген Жұбанов; ағартушы Қоңырхожа Ходжиков; ұлы жазушы, қазақ әдебиетінің классигі Мұхтар Әуезов; түркітанушы Исмет Кеңесбаев; қазақ тіл білімінің негізін қалаушылардың бірі, қазақ филологиясының зерттеушісі Сәрсен Аманжолов. Осы кезеңде Қазақ тіл білімі мен әдебиеттану мәселелері бойынша алғашқы жалпылама еңбектер жасалды, олардың бастауында Сәкен Сейфуллин, Ахмет Байтұрсынов және Құдайберген Жұбанов тұрды. С. Сейфуллиннің тікелей қолдауының арқасында А.Затаевичтің «1000 әні» жарық көрді.
Ақын трагедиясы ол ашаршылық пен қуғын-сүргін жылдарында жаңа жүйенің құрбаны болған миллиондаған қазақтың мұңын шын жүректен жария етуге тырысты. 1938 жылы 25 ақпанда «халық жауы» деп айыпталып (58-бап бойынша), өлім жазасына кесілді. 1957 жылы 21 наурызда КСРО Жоғарғы Сотының Әскери алқасы ақынды ақтады.
Сәкен Сейфуллин өткен ғасырдағы қазақ зиялыларының жарқын өкілі ретінде халқымыздың тарихи жадында қалады. Жазушының құрметіне Омбы, Алматы және Астана қалаларында даңғылдар мен көшелер аталып, Қазақстан астанасында ескерткіш тұрғызылды. Астанада мұражай жұмыс істейді. Елордадағы Қазақ агротехника университетіне С. Сейфуллин есімі берілген. Оның құрметіне жыл сайын ғылыми конференциялар өтіп, пошта маркасы шығарылды. Еліміздің көптеген білім беру мекемелері Сәкен Сейфуллиннің есімімен аталады.
(Ш. Уәлиханов атындағы Тарих және этнология институтының материалдары бойынша.)
