Ахмет Жұбанов-музыкатанушы, композитор, дирижер, Қазақ КСР Халық әртісі, Қазақ КСР Ғылым академиясының академигі. Қазақ спектакльдері мен фильмдеріне арналған музыканың алғашқы авторларының бірі.Қазақ халық әндері мен күйлерін этнографиялық зерттеуші, тарихшы-жазушы ретінде де танымал.
Композитор 1906 жылы 29 сәуірде Қазіргі Ақтөбе облысы, Қосуақтам шатқалында дүниеге келген. Жұбановтың әкесі балаларына білім беруді армандаған. Ол өз ауылында жеті жасар Ахметті алып кеткен мектепті ашуға көп күш жұмсады. 1918 жылы Жұбанов екі жылдық орыс мектебін бітіріп, кейін мұғалімдерді даярлау курстарында оқығаннан кейін Темір қаласында жұмыс істейді. Сонымен қатар, жас жігіт музыка туралы бір минут та ұмытпайды, теория мен музыкалық сауаттылықты өз бетінше зерттейді, халық аспаптарының көркемөнерпаздар оркестрінде ойнайды.
1919-1928 жылдары ауылдық кеңестің хатшысы және мұғалімі болып жұмыс істей жүріп, орыс халық аспаптар оркестрінің жетекшісі п.Черняктан сольфеджио, музыка теориясы және скрипка сабақтарын алды.
Сол кезде шыққан а.в. Затаевичтің "қазақ халқының 1000 әні"кітабы Жұбановқа үлкен әсер қалдырды. "Мен Затаевич жинаған әндер туралы көптеген аңыздарды білдім және осы тышқан іздерін, дыбыстардың сызбаларын оқи алатын және Затаевич сияқты музыка маманы болғысы келетін адам туралы білдім. Чернюк менің бұл ұмтылысымды шын жүректен қолдады. Менің а. в. Затаевичпен сырттай танысуым оның қазақ әндерінің жинағы арқылы менің болашақ тағдырымның бағытын тоқсан пайызға шешті", - деп еске алды композитор.
1928 жылы Ахмет музыкалық техникумның оқушысы болды. М. и. Глинки Ленинградта тәжірибелі мұғалім А. А. Этигонмен скрипка сыныбымен айналысады. Қарқынды оқу уақыты басталды, бірақ жас жігіт тек Орта білім беру бағдарламасымен шектеліп қана қоймай, консерваторияға түсуге көп күш жұмсады. Кейіннен талантты музыкант Ленинград консерваториясына гобой сыныбы бойынша қабылданады.
1932 жылы Жұбанов Ленинградтағы өнертану Академиясының аспиранты болып, бір жылдан кейін Алматыға жұмысқа шақырылды. Оның кейінгі бүкіл шығармашылық өмірі Қазақстанда музыкалық мәдениеттің жаңа формаларының пайда болуымен, қалыптасуымен және дамуымен тығыз байланысты болды. Жұбановтың ұйымдастырушылық және педагогикалық қызметі 30-шы жылдары республикада алғашқы музыкалық оқу орны — музыкалық-драма техникумы ашылған кезде басталды. Жұбановтың бастамасымен оның жанынан ғылыми кабинет, сондай-ақ халық аспаптарын жетілдіру бойынша эксперименттік шеберхана ұйымдастырылды. Мұнда жұмысқа Ленинградтан Е.Брусиловский, Орал облысынан Л. Мұхитов, Қызылорда қаласынан М. Бөкейханов, Музыкалық аспаптар жасау шеберлері ағайынды Романенко және басқалар шақырылды.
Ахмет Жұбанов және халық аспаптар ансамблі
Музыкалық-драма техникумы кезінде Жұбанов 1934 жылы Бүкілқазақстандық халықтық таланттар слетінде өз өнерін көрсеткен халықтық аспаптардың студенттік ансамблін құрды. Көп ұзамай ҚазЦИК Төралқасы ансамбль - қазақ ұлттық аспаптар оркестрі негізінде қаулы қабылдады. Осылайша әлемге әйгілі Құрманғазы атындағы Қазақ мемлекеттік халық аспаптар оркестрі дүниеге келді, оның дирижері және көркемдік жетекшісі болып Ахмет Жұбанов тағайындалды.
Жұбановтың жемісті қызметінің маңызды жағы-оның ұлттық кадрларды даярлау жөніндегі ұйымдастырушылық жұмысы. Ол көптеген жылдар бойы Алматы мемлекеттік консерваториясының Қазақ халық аспаптары кафедрасын басқарды, онда қазақ халық музыкасының тарихы бойынша арнайы курс әзірледі. Қазір белгілі музыканттардың көбі Ахмет Жұбановтың тәрбиеленушілері. Бұлар Нұрғиса Тілендиев, Шамгон Қажығалиев, Рүстембек Омаров және басқалар.
Жұбанов ғылыми-зерттеу, музыкалық-қоғамдық, педагогикалық қызметін белсенді шығармашылықпен ұштастырып, қазақ кәсіби музыкасына зор үлес қосты. Ол халық мойындаған түрлі жанрдағы көптеген шығармалардың авторы. Олардың қатарында симфониялық шығармалар мен опералар, камералық-аспаптық және хорлық шығармалар, әндер мен романстар, драмалық спектакльдер мен кинофильмдерге арналған музыка бар. Ахмет Жұбанов композиторлық қызметпен 1938 жылдан бастап белсенді айналыса бастады.
Жас композитор қазақ халық әндерін қайта өңдеумен шектелмеген. Ол қазақ халық аспаптары оркестріне орыс және шетелдік классикалық композиторлардың шығармаларын аударды. 1943 жылы Қазақ халық аспаптар оркестрі Жұбановтың аспаптарында Глинканың "Руслан мен Людмила", Шуберттің "музыкалық сәті" операсынан Черномордың шеруін ойнады. Болашақта Чайковскийдің "Пиковая дама", Римский-Корсаковтың "Патша қалыңдығы", Александр Спендияровтың "Прелюдиялары" және "Қырым эскиздері" фрагменттерінің оркестрі құрылды. Ахмет Жұбанов сонымен қатар оркестрге Коваль, Покрассов, Чишко, Ревуцкий және кеңестік кезеңдегі басқа орыс және украин композиторларының аспаптық шығармаларын, әндері мен хорларын аударды. Мұның бәрі оркестр музыканттарының орындаушылық шеберлігін арттыруға және жетілдіруге ықпал етті. Бұл ұжымның одан әрі өсуі, классикалық композиторлардың шығармашылығын кеңінен насихаттау Жұбановтың қызметі мен тәжірибесінен ажырамайды. Оның дәстүрлері композиторлар мен дирижерлердің кейінгі ұрпақтарына үлгі болды.
Жұбановтың композиторлық қызметі 1938-40 жылдары екі бағытта дамыды-ол халық әндерін, күйлерін өңдеумен айналысып, өз шығармаларын жазды. 1939 жылы Ғ.М. Мүсіреповтің "Қозы-Көрпеш — Баян-Сұлу"пьесасына музыка жасайды. Композитор М. ф. Гнесинмен бірге "Амангелді"фильмінің музыкасымен жұмыс істейді. Содан кейін ол М.Ақынжановтың "Исатай-Махамбет", М. О. Әуезовтің "Абай"драмалық спектакльдеріне музыка жазады. Осы жылдардағы маңызды туындылардың бірі-халық композиторының өмірі мен шығармашылығы туралы "Сара" музыкалық пьесасы.
Жұбанов ірі музыкалық шығармаларды жазуға үлкен шығармашылық багажбен келіп, халық мұрасы қазынасынан өз түстерін жоғалтпай, оркестрде ең сәтті естілген шығармаларды алып шықты. Мұхтар Әуезовтің "Абай" трагедиясына жазылған музыка, "Абай" симфониялық поэмасы осы тақырыпта опера жазуға дайындық кезеңі болды. Жұбановтың 1944 жылы композитор Латиф Хамидимен шығармашылық бірлесіп жазған "Абай" операсы осы жанрдағы қаламның алғашқы сынағы болды. Абай Құнанбаевтың туғанына 100 жыл толуына орай жазылған және Қазақ опера және балет театрының ашылғанына 10 жыл толуына орай жазылған "Абай" операсы қазақ музыкасында жаңа сөз болды.
Ахмет Жұбановтың бүкіл шығармашылық өмірін елестетуге тырысу жеткілікті, өйткені ол өзінің орасан зор еңбекқорлығы мен еңбекқорлығына таң қалдырады. Ол ұлттық музыкалық мәдениетке бағытталған жүздеген ғылыми еңбектер, мақалалар мен көркем очерктер жазды. Жұбановтың "ғасырлар тізбегі", "ғасырлар бұлбұлы", "Құрманғазы", "қазақ халық композиторларының өмірі мен шығармашылығы", "қазақ халқының музыкалық мәдениеті", "Сапараның Ан күйі" ("әндер мен күйлер бойынша саяхат") сияқты шығармаларын халық кітапханасында кездестіруге болады. музыка. Жұбановтың еңбектері ұзақ уақыт бойы әдеби жұмыс үшін қажетті дереккөз болды. "Халық музыкасының мұрасын құлшыныспен қорғаған Ахмет Жұбанов өмірінің соңғы күніне дейін оның тағдыры, өмірінің идеалына айналған музыканың тағдыры туралы ойлауды бір сәтке тоқтатқан жоқ".
Қазақтың ұлы композиторы Ахмет Жұбанов 1968 жылы 30 мамырда қайтыс болды. Алматы қаласының орталық зиратында жерленген.
