Әмина Өмірзақова – сахна мен өмірдегі қазақ анасының тамаша бейнесі.

Әмина Өмірзақова - (1919-2006 жж.) театр және кино актрисасы, Қазақстанның еңбек сіңірген әртісі (1958), Қазақстанның Халық әртісі, Қазақстан Мемлекеттік сыйлығының лауреаты (1966). Сәтті ойнаған рөлдердің арқасында актриса экранда және сахнада қазақ анасының бейнесін сомдады.

«Ана туралы аңыз» 1963 ж.

1919 жылы 8 наурызда Алаш автономиясының Қарауыл ауылында (қазіргі Абай облысы) дүниеге келген. Ол туылғаннан кейін көп ұзамай әкесі Ерғожы әкесі қайтыс болады және оларды үлкен ағасы Қаптағайдың отбасы қамқорлығына алады. Әсіресе 1930 жылдардағы ашаршылық кезінде отбасының өмір сүру жағдайы қиын болды. Әмина Өмірзақова былай деп еске алды: «Біздің отбасымыз аман қалды, өйткені әкеміздің орнына келген үлкен ағамыз сол кезде тері илеу зауытында жұмыс істеді. Сол жерден оны комсомол белсендісі ретінде Алматыға кәсіподақ жұмысына ауыстырды. Ол бәрімізді өзімен бірге алып кетті. Бізді аштықтан құтқару үшін ағам қалтасына салып бидай әкелгенін ешқашан ұмытпаймын».

1934 жылы ол Ленинградта театр мектебіне студенттер қабылдайтынын біліп, бағын сынап көруді шешті. Ол Ленинград мемлекеттік театр институтына актерлік факультетке түсіп, оны 1938 жылы бітірді.

1945 жылы шыққан «Абай әндері» фильмінен кадр.

Институтты бітіргеннен кейін Әмина Өмірзақова Шымкент облыстық драма театрына жұмысқа қабылданады, онда ол М.Әуезовтің «Түнгі сарын» спектаклінде Маржан рөлімен алғаш рет сахнаға шығады, сондай-ақ Баян (Ғ. Мүсіреповтың «Қозы Көрпеш-Баян сұлу» спектаклі) және Смеральдинаны (К. Голдонидің «Екі мырзаның қызметшісі») ойнады. 1940 жылдан 1942 жылға дейін Ә.Өмірзақова Алматыдағы М. Әуезов атындағы Қазақ мемлекеттік академиялық драма театрының сахнасында өнер көрсетті. Осы уақыт ішінде ол режиссер М.Левиннің «Амангелді» және С. Герасимовтың «Комсомольск» сияқты фильмдерінде бірқатар қосалқы рөлдерді ойнады.

1940 жылы, Ұлы Отан соғысы басталғанға дейін, көптеген театр қайраткерлері қысқартылды. Әмина Өмірзақова халық жауының әпкесі ретінде алғашқылардың бірі болып жұмыстан шығарылды. Оны рольге шақыру тоқтатылды, оның аты афишалардан алынып тасталды. Ол 1941 жылы «Қазақфильм» киностудиясына монтажшы болып жұмысқа тұруға мәжбүр болды. Осы уақыт ішінде Өмірзақова «Алып туралы ән» және «Ақ раушан» сияқты фильмдерде қосалқы рөлдерді ойнады.

1945 жылы кинорежиссер Г. Л. Рошаль «Абай әндері» картинасын түсіруге кіріседі. Ол басты рөлге актриса іздейді. Киностудияның сүйкімді монтаждаушысын байқап, оны сынақтан өткізуге шақырды. Фильм экрандарда 1945 жылы пайда болды. Бұл Өмірзақоваға атақ пен бедел әкелген алғашқы үлкен рөл болды. Рөл сонымен қатар актриса алғаш рет басты кейіпкерлердің бірін ойнағанымен және фильмде Григорий Рошаль, Ефим Арон, Шәкен Айманов және Мұхтар Әуезов сияқты танымал мәдениет қайраткерлері жұмыс істегенімен ерекшеленеді. Әмина Өмірзақова Кеңес киносының элитасы шеңберінде танымал болды.

1945 жылы Н.И. Сацтың бастамасымен Алматыда Балалар мен жасөспірімдерге арналған театр ашылды. 1949 жылы Әмина Өмірзақова жаңа театрға шақырылып, У.Шекспирдің«Веронаның екі тұрғыны» пьесасында Джулия ретінде дебют жасайды. Өмірзақова балалар мен жасөспірімдерге арналған мемлекеттік қазақ театрында зейнеткерлікке шыққанға дейін жұмыс істеді және онда жүзден астам рөл сомдады. Олардың ішінде Луиза (И. Шиллер, «Махаббат пен айла»"), Саруар мен Саадат (Ш. Хусаинов, «Рабиға» және «Біздің Ғани»), Қашқадамова (В. Попов, «Ульяновтар отбасы»), Ана (С. Мұқанов, «Жарқын махаббат» және Ә. Тарази «Бұл менің тағдырым»), Гүлжамал (Т. Ахтанов, «Күшік күйеу»), Әже (С. Шәймерденов, «Дөкей келе жатыр»), Айжан (Б. Мұқаев, «Қош бол, менің ертегім»), Кейана (О. Бодыков, «Отырар ертең құлайды»), Раиса Александровна (И. Саввин мен Ж. Ташенова, «Жолдарың болсын, қыздар»), Калампыр (Ш.Уәлиханов, «Тағдыр»), Глумова (А. Островский, «На всякого мудреца довольно простоты»). 1957 жылы М. Әкіжановтың «Ыбырай Алтынсарин» қойылымында Шүәлі, Д. Фурмановтың «Көтеріліс» туындысында Қамал рөлдерін ойнағаны үшін Ә. Өмірзақова Мәскеудегі Бүкілодақтық театр фестивалінің лауреаты атанды.

Теат сахнасымен қатар Әмина Өмірзақова кинода ойнауды жалғастырды. 1945-1963 жылдар аралығында ол фильмдерде бірқатар рөлдерді ойнады: режиссер Е. Дзиганның «Жамбыл», П. Боголюбовтың «Қыз-жігіт», А. Слободник пен Э. Файктің «Қанатты сыйлық», Ш. К. Аймановтың «Бір ауданда» және тағы басқалар. 1961 жылы талантты актриса КСРО Кинематографистер одағының мүшесі болды.

1961 жылы шыққан «Бір ауданда» фильмінен кадр.

1963 жылы Әмина Өмірзақова А.Я. Карповтың «Ана туралы аңыз» фильмінде басты рөлді сомдады. Бұл рөл актриса мансабындағы ең табысты рөлдердің біріне айналды, ал фильм қазақкиносының ең табысты жұмыстарының бірі. Картина ҚазКСР Мемлекеттік сыйлығын алды, ал Ә. Өмірзақова 1964 жылы Ленинградтағы Бірінші Бүкілодақтық кинофестивальде үздік әйел рөлі үшін сыйлықпен марапатталды.

Осыдан кейін, 1963-1968 жылдар аралығында Әмина Өмірзақова режиссер Ш.Аймановтың «Алдар көсе», Б.Әбділдаев пен Л. А. Гуревичтің «Ең тілалғыш» фильмдеріне қатысты. 1968 жылы Ш.К. Аймановтың «тақиялы періште» фильмі жарық көрді. Онда басты әйел рөлін Әмина Өмірзақова сомдады. Картинаға басқа да танымал кино актерлері қатысты: Б. Римова, Б.А. Төлегенова, Е.Б. Серкебаев және басқалар. Бұл фильмдегі рөл Әмина Өмірзақованың ең үздік актрисалар қатарына қосты. 1968-1996 жылдар аралығында актриса оннан астам фильмдерде ойнады, олардың көпшілігі басты рөл болды. Олардың ішіндегі ең танымалдары режиссер Б.Шамшиевтің «Ыстықкөл қызғалдақтары», А. Ниточкиннің «Ең әдемі қайықтар» және В. Пусурманов пен В. Чугуновтың «Тоғызыншы ұлдан сақтан», онда актриса Еркенженің әжесі рөлін ойнады. 1991 жылы шыққан А.Чатаеваның «Роза ана» картинасы үлкен танымалдылыққа ие болды, Өмірзақова егде жастағы адамның үздік рөлі үшін «Шоқжұлдыз»кинофестивалінде жүлде алды. 1996 жылы Әмина Өмірзақова өзінің ұлы, режиссер Талас Өмірзақов түсірген «Әмина» өмірбаяндық фильмінде өзін ойнады. Сондай-ақ, актриса фильмдерді қазақ тіліне дубляжға қатысты.

«Тақиялы періште» фильмінен кадр, 1969 ж.

1996 жылдан бастап Әмина Өмірзақова киноға түсуді тоқтатты. Зейнеткерлікке шыққаннан кейін ол белсенді өмір сүруді жалғастырды: телешоуларда ойнады, газеттерге, журналдарға және телеарналарға сұхбат берді. 1999 жылы Отан орденімен марапатталып, 2001 жылы «Театр» номинациясында «қосқан үлесі үшін» Тарлан тәуелсіз сыйлығының лауреаты атанды.

Амина Өмірзақова 2006 жылы 26 қыркүйекте Алматыда ұзақ аурудан кейін қайтыс болды. Алматы қаласында Орталық зиратта жерленген.